Συμπληρώθηκαν αυτές τις μέρες 75 χρόνια από τους πρώτους βομβαρδισμούς εναντίον της Κύπρου. Ήταν 22 Σεπτεμβρίου του 1940, όταν οι Κύπριοι γνώρισαν το νέο φρικτό όπλο του βιομηχανικού πολέμου, τους από αέρος βομβαρδισμούς, που αποτελούσαν, ταυτόχρονα, και το βάπτισμα του πυρός για το  νησί. Είχε ήδη περάσει ένας χρόνος από το ξεκίνημα της παγκόσμιας ανθρωποσφαγής (Σεπτέμβριος 1939) και από τον Ιούνιο του 1940 η είσοδος της Ιταλίας στο πλευρό της ναζιστικής Γερμανίας έφερε πολύ πιο κοντά τον πόλεμο στην Κύπρο. Για τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς εναντίον της Κύπρου στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, πρόσφατα ολοκληρώθηκε μια εξαιρετική μεταπτυχιακή εργασία στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, από τον Χαράλαμπο Χαραλάμπους (ελπίζουμε σύντομα να δημοσιευθεί), με τίτλο «Οι αεροπορικές επιδρομές κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και οι συνέπειές τους στην κυπριακή κοινωνία».

Όπως φαίνεται από τις διαθέσιμες πηγές και τη συγκεκριμένη διατριβή, οι βρετανικές αρχές ανέμεναν τις αεροπορικές επιθέσεις και προσπάθησαν να προστατεύσουν τον πληθυσμό με διάφορα μέτρα (συσκότιση, προειδοποίηση με σειρήνες, καμουφλάρισμα κτιρίων, δημιουργία αντιαεροπορικών καταφυγίων, προληπτικά μέτρα για κατάσβεση πυρκαγιών, οργάνωση της Παθητικής Αεράμυνας, και αργότερα, «εκκένωση» των αστικών κέντρων). Όμως οι Κύπριοι, όπως ήταν φυσιολογικό, στάθηκε αδύνατο να αντιληφθούν τους κινδύνους των βομβαρδισμών στις πραγματικές τους διαστάσεις.

Οι φόβοι για αεροπορική επίθεση επαληθεύτηκαν το μεσημέρι της Κυριακής, 22ας Σεπτεμβρίου 1940. Δύο εχθρικά βομβαρδιστικά εμφανίστηκαν αρχικά πάνω από το Βουνί και στη συνέχεια πάνω από τη Μόρφου. Αφού εκτέλεσαν κυκλικές πτήσεις πάνω από την περιοχή, σκορπώντας πανικό στους κατοίκους, τα ιταλικά βομβαρδιστικά έριξαν 15 περίπου βόμβες στο μεταλλευτικό λιμάνι του Ξερού, και πολυβόλησαν την κωμόπολη. Οι βρετανικές υπηρεσιακές εκθέσεις για την επίθεση αναφέρουν ότι το ηθικό του πληθυσμού παρέμεινε υψηλό, και σε αυτό συνετέλεσε η αστοχία των πιλότων των εχθρικών αεροπλάνων, που έριξαν τις περισσότερες βόμβες στη θάλασσα. Απρόσμενο αποτέλεσμα της κατάληξης των ιταλικών βομβών στον βυθό του κόλπου του Ξερού ήταν ότι, τις επόμενες ημέρες, η αγορά της Λευκωσίας κατακλύστηκε από φτηνά φρέσκα ψάρια…

Οι αεροπορικές επιδρομές εναντίον της Κύπρου επαναλήφθηκαν με μεγαλύτερη σφοδρότητα στο διάστημα Μαΐου-Οκτωβρίου 1941, σε μια νέα φάση του πολέμου στην Ανατολική Μεσόγειο. Τις περισσότερες επιθέσεις πραγματοποίησε η ιταλική αεροπορία, όμως την Κύπρο βομβάρδισαν και η γερμανική Λουφτβάφφε και, σε δύο τουλάχιστον περιπτώσεις, αεροσκάφη της γαλλικής κυβέρνησης του Βισύ. Τον Μάιο του 1941 η Κύπρος θρήνησε τους πρώτους νεκρούς από τους βομβαρδισμούς, καθώς σκοτώθηκαν στο Καϊμακλί ο Καλλίνικος Χατζηδημητρίου (28 ετών) και η Κατερίνα Μουσκουντή (60 ετών). Σύμφωνα με τον Χ. Χαραλάμπους, τα θύματα από τους εχθρικούς βομβαρδισμούς στην Κύπρο ήταν τουλάχιστον 30 νεκροί και 80 τραυματίες. Από τις υλικές ζημιές ξεχωρίζει η καταστροφή τμήματος του «Πύργου του Οθέλλου», στην παλιά πόλη της Αμμοχώστου.

Πρόκειται για ένα άγνωστο κεφάλαιο της σύγχρονης ιστορίας, που συμπληρώνει τις γνώσεις μας για τις καταστροφές που έφερε ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος και η φασιστική βαρβαρότητα στο νησί μας και δίνει μια άλλη διάσταση στους επόμενους άγριους βομβαρδισμούς που δέχθηκε από αέρος η ανυπεράσπιστη κυπριακή γη, τον Αύγουστο του 1964 και το καλοκαίρι του 1974.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 26 Σεπτεμβρίου 2015

Δείτε το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της Λευκωσίας, “Νέος Κυπριακός Φύλαξ” της 23ης Σεπτεμβρίου 1940, επομένης των πρώτων βομβαρδισμών, με την περιγραφή των γεγονότων αλλά και αναφορά σε κωμικοτραγικά επεισόδια στη Λευκωσία, όπου διακόπηκε ένας γάμος και οι νυμφευόμενοι κατέφυγαν στα καταφύγια, ενώ κακίζεται η “ηλίθια άποψις” των συνηθισμένων ξεροκέφαλων, που “ίσταντο άνωθεν των καταφυγίων”… 

και η άλλη πλευρά: Πρωτοσέλιδο του ιταλικού εντύπου La Domenica Del Corriere, κυριακάτικου ένθετου στην Corriere della Sera, της 20ης Ιουλίου 1941, που αναπαριστά για προπαγανδιστικούς σκοπούς τις επιτυχίες της ιταλικής πολεμικής αεροπορίας στην περιοχή της Κύπρου.