Ο Γρηγόρης Αυξεντίου

Η άνιση μάχη του Μαχαιρά της 3ης Μαρτίου 1957, όταν ο Γρηγόρης Αυξεντίου, βοηθούμενος στη δεύτερη φάση της σύγκρουσης από τον Αυγουστή Ευσταθίου, αντιμετώπισε δεκάδες άνδρες του βρετανικού στρατού, κρύβει και μια ενδιαφέρουσα πτυχή της ιστορίας του αθλητισμού, αλλά και την ιστορία δύο ανθρώπων με αρκετά κοινά στη ζωή τους, που βρέθηκαν σε διαφορετικά στρατόπεδα.

Για την τελική καταδίωξη του επικηρυγμένου με το ποσό των 5.000 λιρών Γρηγόρη Αυξεντίου στήθηκε η επιχείρηση «Ουίσκι Μακ». Όταν, ύστερα από προδοσία, οι Βρετανοί ανακάλυψαν την κρυψώνα των ανταρτών κοντά στη Μονή Μαχαιρά, στις 3 Μαρτίου 1957, ο Αυξεντίου διέταξε τους τέσσερις άνδρες της ομάδας του (Αυγουστής Ευσταθίου, Αντώνης Παπαδόπουλος, Ανδρέας Στυλιανού, Φειδίας Συμεωνίδης) να παραδοθούν, ενώ ο ίδιος έμεινε στο κρησφύγετο για να πολεμήσει. Από τους πρώτους του πυροβολισμούς, μάλιστα, σκοτώθηκε ο δεκανέας Πήτερ Μπράουν, 23 χρόνων, από το Ληντς.
Ύστερα από τον θάνατο του Μπράουν και την επιστροφή του Αυγουστή Ευσταθίου, στο κρησφύγετο, δίπλα στον Αυξεντίου (τον «Μάστρο του», όπως τον φώναζε), η διαταγή που έδωσαν οι διευθύνοντες την επιχείρηση ήταν να αποφευχθούν νέες απώλειες και να σκοτώσουν ή να κάψουν τους δύο αντάρτες της ΕΟΚΑ. Ήδη, λίγο μετά τις 7 το πρωί είχαν φτάσει στην περιοχή ο ταξίαρχος Hopwood και ο αντισυνταγματάρχης Laing. Τότε, επιχειρήθηκε για πρώτη φορά η ανατίναξη του κρησφύγετου. O λοχαγός του Βασιλικού Μηχανικού Dennis Shuttleworth (Ντένις Σάτλγουωρθ) δοκίμασε ανεπιτυχώς να γκρεμίσει την οροφή ρίχνοντας από μακριά ποσότητα εκρηκτικών υλών. Μερικές ώρες αργότερα, ένας άλλος αξιωματικός του Μηχανικού, ο λοχαγός Hoppe, έριξε στην πλαγιά τα δοχεία με τη βενζίνη και άναψε τη φωτιά.  Αμέσως μετά ο λοχαγός Σάτλγουωρθ κατηφόρισε προσεκτικά με λίγους άνδρες, τοποθέτησε εκρηκτικά πάνω από το κρησφύγετο και πυροδότησε το φυτίλι. Η τεράστια έκρηξη ακούστηκε δεκάδες μίλια μακριά. Σύμφωνα με τις βρετανικές πηγές ήταν 1.30 το μεσημέρι. Στις 2.00 η επιχείρηση είχε τελειώσει.

Ο Ντένις Σάτλγουωρθ με την μπάλα του ράγκμπι σε αγώνα ράγκμπι μεταξύ Στρατού – Ναυτικού

Οι βρετανικές και κυπριακές εφημερίδες της εποχής και τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία αναφέρουν ότι ο λοχαγός Dennis W. Shuttleworth ήταν βετεράνος διεθνής παίκτης της Εθνικής Αγγλίας στο ράγκμπι. Με βάση αυτή την πληροφορία αναζητήσαμε περισσότερα στοιχεία για τον Σάτλγουωρθ στο διαδίκτυο. Η σχετική αναζήτηση αποδείχθηκε πολύπλοκη, αλλά απέφερε καρπούς: Ο Ντένις Σάτλγουωρθ γεννήθηκε στις 22 Ιουλίου 1928 στο Ληντς. Ήταν, δηλαδή, συνομήλικος του Γρηγόρη Αυξεντίου, που γεννήθηκε στη Λύση ακριβώς πέντε μήνες νωρίτερα, στις 22 Φεβρουαρίου 1928… Φοίτησε στο Roundhay School, στη γενέτειρά του, όπου έδειξε έφεση στον αθλητισμό και ειδικότερα στο ράγκμπι, και το 1947 έγινε δεκτός στη Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία του Σάντχαρστ. Το 1948 τοποθετήθηκε στο 1ο Τάγμα του Συντάγματος του Δούκα του Ουέλινγκτον, και ως αξιωματικός πολέμησε στην Κορέα (1952-1953) και στην Κύπρο (1956-1957), ενώ υπηρέτησε και στη Βόρεια Ιρλανδία. Αποστρατεύθηκε το 1983, με τον βαθμό του ταξίαρχου, ενώ από το 1973 είχε τιμηθεί με τον τίτλο του ΟΒΕ από τη βασίλισσα Ελισάβετ.
Ο Σάτλγουωρθ, όπως πολλοί στρατιωτικοί, συνέχισε την ενασχόλησή του με το ράγκμπι και ως αξιωματικός, και είχε 22 συμμετοχές με την ομάδα του βρετανικού στρατού, ενώ αγωνίστηκε στην ομάδα των Barbarians (1950-1955), του Yorkshire κ.ά. Αποκορύφωμα της αθλητικής του σταδιοδρομίας ήταν οι δύο συμμετοχές του στην Εθνική ομάδα της Αγγλίας, σε δύο συναντήσεις εναντίον της Σκωτίας, τον Μάρτιο του 1951 και τον Μάρτιο του 1953, στο γήπεδο του Τουίκεναμ, στο Νότιο Λονδίνο, μπροστά από δεκάδες χιλιάδες θεατές. Η διεθνής του καριέρα διακόπηκε λόγω της στρατιωτικής του υπηρεσίας εκτός Βρετανίας, όμως συνέχιζε να παίζει ράγκμπι σε υψηλό επίπεδο, στη θέση του χαφ-μπακ (scrum-half), μέχρι το 1962. Μετά την αποστράτευσή του είχε πλούσια κοινωνική και φιλανθρωπική δράση και το 1985-1986 διετέλεσε πρόεδρος της Αγγλικής Ομοσπονδίας Ράγκμπι, εκπροσωπώντας την ομάδα του Στρατού. Ήταν νυμφευμένος από το 1952, κι απέκτησε μια κόρη και δύο αγόρια. Απεβίωσε στο Γιορκ, τον Απρίλιο του 2001. Προς τιμήν του έχει δοθεί το όνομά του στο γήπεδο της έδρας του 3ου Τάγματος του Συντάγματος Γιορκσάιρ (σημερινή ονομασία του Συντάγματος του Δούκα του Ουέλινγκτον), ενώ στη μνήμη του διεξάγεται ετήσιο σχολικό τουρνουά για νεαρούς αθλητές του ράγκμπι.

Από την άλλη, και ο Γρηγόρης Αυξεντίου υπήρξε αθλητής και ποδοσφαιρόφιλος. Έπαιξε ποδόσφαιρο με τις ομάδες της ΛΑΛΛ Λύσης (όπου διετέλεσε και προπονητής, αλλά και οδηγός του λεωφορείου της ομάδας…) και του Ελληνικού Γυμνασίου Αμμοχώστου. Παράλληλα, ο συναγωνιστής του, αντάρτης υπό τις διαταγές του και στενός του φίλος από τα γυμνασιακά χρόνια, Αντώνης Παπαδόπουλος, ήταν μια από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες στην ιστορία του κυπριακού αθλητισμού και κορυφαίος ποδοσφαιριστής της «Ανόρθωσης» Αμμοχώστου.

Δεν γνωρίζουμε εάν ο Σάτλγουωρθ έχει αφήσει γραπτή μαρτυρία από την πρωταγωνιστική του ανάμειξη στη μάχη της Βρετανικής Αυτοκρατορίας εναντίον του Γρηγόρη Αυξεντίου. Πιθανότατα, ως καλός στρατιώτης θα ένιωθε περήφανος για το ρόλο του, για τον οποίο, εξάλλου, έτυχε εύφημης μνείας από την υπηρεσία του. Είναι βέβαιο ότι ως κορυφαίος αθλητής του ράγκμπι και αξιωματικός του βρετανικού στρατού θα γνώριζε την ιστορία του Λεωνίδα και τη μάχη των Θερμοπυλών. Μια ιστορία που σίγουρα θα θυμήθηκε ανατριχιάζοντας, όπως όλοι οι εγγράμματοι αξιωματικοί και οπλίτες του βρετανικού στρατού που βρέθηκαν στα βουνά του Μαχαιρά εκείνο το κυριακάτικο βροχερό πρωινό της 3ης του Μάρτη 1957, όταν άκουσαν από το κρησφύγετο μια φωνή να τους φωνάζει στα αγγλικά: “Come and get us”. Ήταν η κραυγή της περήφανης νίκης του ερασιτέχνη ποδοσφαιριστή από τη Λύση εις βάρος του διάσημου Άγγλου διεθνούς αθλητή του ράγκμπι. Το έγραψε μάλιστα, από την επόμενη, η αγγλική εφημερίδα «Νιους Κρόνικλ» (σύμφωνα με τις ελληνικές εφημερίδες της 6 Μαρτίου 1957): «Ήτο ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ. Και αντέστη μόνος εναντίον 60 Άγγλων στρατιωτών, εναντίον του πυρός των πολυβόλων, εναντίον της φλεγομένης βενζίνης και εναντίον των εκρηκτικών υλών. Ο ανθυπολοχαγός Μίντλετον [σημ.: γνώστης της ελληνικής] τον εκάλεσε να παραδοθή. Και από το άνοιγμα του κρυψώνος ηκούσθη η πολεμική κραυγή που απηθανάτισε τον Λεωνίδαν εις τας Θερμοπύλας: Μολών Λαβέ.»

Ο Σάτλγουωρθ σε νεανική ηλικία

Βιβλιογραφία:
Αυγουστής Ευσταθίου (επιμ. Μακρίδης Ανδρέας), Αυγουστής Ευσταθίου. Ο Ματρόζος της ΕΟΚΑ και της Κύπρου, Λευκωσία: Επιφανίου, 2012.
Ανδρέας Καουρής,  Γρηγόρης Αυξεντίου, τόμ. Α, Λευκωσία 1996.
Nick Van Der Bijl, The Cyprus Emergency. The Divided Island 1955-1974, Barnsley: Pen & Sword, 2010.
(Ανώνυμος), «Brigadier Dennis Shuttleworth OBE», στο The Yorkshire Regiment Journal, 5 (Autumn 2008), p. 86.
Αθηναϊκές, βρετανικές και κυπριακές εφημερίδες, Μάρτιος 1957.
www.armyrugbyunion.org.uk
www.barbarianfc.co.uk
www.espnscrum.com
www.britains-smallwars.com

Δημοσιεύθηκε σε πρώτη μορφή στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος””, στις 10 Μαρτίου 2013.