Αναμφίβολα το ιστορικό γεγονός που χαρακτήρισε τη χτεσινή νεκρώσιμη ακολουθία και την ταφή του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου Β΄ ήταν η παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στη Λευκωσία, για λίγες ώρες, ειδικά για την κηδεία.

Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος εκφώνησε έναν επικήδειο λόγο, ιδιαίτερα τολμηρό υπό τις περιστάσεις και τις ιστορικές συνθήκες και υπόδειγμα εκκλησιαστικής ρητορικής διανθισμένο με προσωπικές και ανθρώπινες αναφορές στον εκλιπόντα, φάνηκε συγκινημένος σε μια-δυο αποστροφές της ομιλίας του και έκανε λόγο και για τις επισκέψεις του Κύπρου Χρυσοστόμου αλλά και του (μακρινού) προκατόχου του, Σωφρονίου Γ΄ στο Φανάρι.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος (δεξιά) στον Καθεδρικό ναό του Αποστόλου Βαρνάβα, στη Λευκωσία

Όπως είναι γνωστό ο Σωφρόνιος επισκέφθηκε, ως Αρχιεπίσκοπος Κύπρου δυο φορές την Κωνσταντινούπολη: Το 1870, επικεφαλής «Κυπριακής πρεσβείας» προς την Υψηλή Πύλη και το 1872 (για ένα τετράμηνο) για να πάρει μέρος στη Σύνοδο για το Βουλγαρικό Σχίσμα. (Για τη δεύτερη επισκεψή του στην Κωνσταντινούπολη είχα γράψει παλιότερα στο Περί Ιστορίας βλ. https://papapolyviou.com/2020/08/01/satirizontas-to-kipriako-idioma-stin-konstantinoupoli-to-1872/)

Το γιατί δεν επισκέπτονταν οι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως την Κύπρο κατά τον 20ό αιώνα είναι απολύτως ευνόητο. Εξάλλου ο ίδιος ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος χτες μίλησε για τις «γνωστές τραγικές περιπέτειες». Και πριν από αυτές τις τραγικές νεότερες εθνικές περιπέτειες, που ξεκίνησαν από το 1922, οι σχέσεις της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Κύπρου με το Πατριαρχείο δεν ήταν πάντα οι καλύτερες. Μάλιστα, στη διάρκεια του Αρχιεπισκοπικού ζητήματος (1900-1910) και επί Κυρίλλου Β΄ (1909-1916) οι σχέσεις του Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ (του «μεγαλοπρεπούς») με τον Κύριλλο Παπαδόπουλο είχαν διακοπεί εντελώς μέχρι τον θάνατο του Ιωακείμ, το 1913.

Πριν από τον 20ό αιώνα εντοπίζονται δύο αφίξεις Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως στην Κύπρο, αλλά και οι δύο επεισοδιακές και όχι ακριβώς «επισκέψεις», όπως τις εννοούμε σήμερα. Το 1644 εξορίστηκε στην Κύπρο ο Πατριάρχης Παρθένιος Α΄, ο από Αδριανουπόλεως, με καταγωγή από την Ήπειρο. Είχε προηγηθεί η έκπτωσή του από τον οικουμενικό θρόνο. Ο Κ. Μ. Κούμας (Ιστορίαι των ανθρωπίνων πράξεων, τόμ. 8, Βιέννη 1831, σελ. 530) τοποθετεί την εξορία του Παρθενίου τον Σεπτέμβριο του 1643.

Πριν τον Παρθένιο Α΄, έφτασε στο νησί μας το 1524, εν ενεργεία Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Ιερεμίας Α’ , επίσης ηπειρώτης, πρώην μητροπολίτης Σόφιας, καθ’ οδόν για τα Ιεροσόλυμα όπου επιθυμούσε να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους. Σύμφωνα με τους εκκλησιαστικούς ιστορικούς (κυρίως τον Αθηνών Μελέτιο, τον Γεωγράφο) κατά την παραμονή του στην Κύπρο μέλη της συνοδείας του διαφώνησαν με τον Ιερεμία και επέστρεψαν στην Πόλη όπου συνωμότησαν και τον εξοβέλισαν από τον πατριαρχικό θρόνο εκλέγοντας αντικανονικά τον Ιωαννίκιο, τον από Σωζοπόλεως. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι ως κύρια αφορμή για την αποπομπή του Ιερεμία χρησιμοποιήθηκε ήταν η πολύμηνη απουσία από την επαρχία του. Πάντως ο Ιερεμίας αποκαταστάθηκε στον θρόνο του το 1525, όπου παρέμεινε μέχρι το 1546.

Αντιθέτως, επισκέψεις Πατριαρχών στην Κύπρο από τα υπόλοιπα πρεσβυγενή πατριαρχεία της Ανατολικής Μεσογείου (Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων) ήταν και είναι πολύ συχνότερες.