Έχασε σήμερα, 3 Απριλίου 2022, την τελευταία μάχη με την επάρατη νόσο ο Ηλίας Κουσκουβέλης, στα 61 του χρόνια, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Με έγνοια και αγάπη για την Κύπρο από τα νεανικά του χρόνια, διατήρησε αμείωτο το επιστημονικό του ενδιαφέρον και στη συνολική του ακαδημαϊκή διαδρομή, έφερνε για χρόνια τους φοιτητές και τις φοιτήτριές του στο νησί μας, διοργάνωσε πολλές εκδηλώσεις για το Κυπριακό και πήρε μέρος σε συνέδρια και εκδόσεις για την Κύπρο. Ζεστός άνθρωπος, δοτικός στους φίλους και στους φοιτητές του, Χαλκιδικιώτης και Μακεδόνας από καταγωγή και από πεποίθηση έφυγε, δυστυχώς, πολύ νωρίς. Αφήνει μνήμη αγαθή και η απώλειά του στο τμήμα και στο Πανεπιστήμιό του θα είναι δυσαναπλήρωτη. Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά του, στους συναδέλφους του και στους φοιτητές και φοιτήτριές του.

Τον Απρίλιο του 2011 ο εκλιπών πήρε μέρος στο συνέδριο που οργάνωσε το Κέντρο Μελετών Τάσσος Παπαδόπουλος με τίτλο «Το Κυπριακό και το Διεθνές Σύστημα, 1945-1974: Αναζητώντας θέση στον κόσμο», με την ανακοίνωσή του «Στρατηγική μικρών κρατών στο διεθνές σύστημα: η περίπτωση της Κύπρου». Παραθέτω ένα απόσπασμα από τον πρόλογο της εργασίας του και τον επίλογο.

«Κατά την επιλογή τού τίτλου βρέθηκα προ διλήμματος. Αρχικά, και με διάθεση να προβάλω τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που αντιμετώπισε η Κύπρος, εξέτασα διαδοχικά για τίτλο τον πολύ γνωστό στίχο «Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος», καθώς και τον επίσης πολύ γνωστό και καυστικό στίχο του παιδικού τραγουδιού «Ήταν ένα μικρό καράβι που ήταν αταξίδευτο». Κατέληξα στο Στρατηγική μικρών κρατών στο διεθνές σύστημα με στόχο να στρέψω τη σκέψη προς το μέλλον και στις δυνατότητες που υφίστανται για την ανάπτυξη και υλοποίηση μίας υψηλής στρατηγικής εκ μέρους της Κύπρου. Κρατώ όμως και θα χρησιμοποιήσω για λόγους αποτελεσματικότερης επικοινωνίας των κεντρικών ιδεών της ανάλυσής μου, τόσο τη μεταφορά τού «ωκεανού» για το διεθνές σύστημα, όσο και τη μεταφορά του «μικρού καραβιού» για τη νεότευκτη τότε Δημοκρατία. (…)

Τα μεγάλα οφέλη των τριών στρατηγικών πρέπει συστηματικά, μεθοδικά, υπομονετικά και με σύνεση να ενωθούν σε μία στρατηγική για το Κυπριακό, όχι απλώς μία ατέρμονη και αδιέξοδη διαδικασία στο Κυπριακό. Εννοώ ότι η διαδικασία στο Κυπριακό, όπως έχει εξελιχθεί, καθίσταται ατέρμονη, φθοροποιός και αναποτελεσματική. Πρέπει όλοι να κατανοήσουν ότι η λύση δεν βρίσκεται στις συνομιλίες με τους Τουρκοκυπρίους, ούτε στις προτάσεις που οι μεγάλες δυνάμεις εκπονούν προς ικανοποίηση της Τουρκίας, αλλά στο μεγάλο παιχνίδι του διεθνούς συστήματος. Είναι καιρός να επανασχεδιάσουμε τη δομή του μικρού καραβιού μας· όπως είπα στο Συνέδριο, ας εξετάσουμε πώς το μικρό ιστιοφόρο θα μετατραπεί σε ένα ρυμουλκό ανοιχτής θαλάσσης που θα αντιμετωπίζει εύκολα την οποιαδήποτε κρίση. Είναι καιρός να σκεφτούμε πώς θα πετύχουμε ώστε το επόμενο σχέδιο λύσης να εκπονηθεί όταν θα κρίνουμε ότι έφθασε η στιγμή. Και κυρίως, πώς επιτέλους η λύση θα συμφέρει πρώτα την Κύπρο και μετά τους όποιους ισχυρούς συμμάχους η ίδια επιλέξει στη βάση κοινών συμφερόντων. Όλα τα παραπάνω μαζί θα συνιστούν μία υψηλή στρατηγική για τη Μεγαλόνησο με βάθος τη Μεσόγειο, που δεν θα εξικνείται στο Κυπριακό, που θα είναι ανάλογη προς τις εμπειρίες, τους συντελεστές ισχύος της και τους συσχετισμούς εντός του διεθνούς συστήματος. Τα ανά τους αιώνες παραδείγματα μικρών κρατών με επιτυχημένη υψηλή στρατηγική είναι πολλά, αξιοθαύμαστα και μας προκαλούν να μην τα αγνοήσουμε.»

Στην παρουσίασή του σε εκείνο το συνέδριο ο Ηλίας Κουσκουβέλης μας παρουσίασε ένα δικό του χειροποίητο χάρτινο «μικρό καράβι» για να παρουσιάσει τη θέση της Κύπρου και τις περιπέτειες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στη διάρκεια του συνεδρίου ο εκλιπών γνωρίστηκε με τον Πέτρο Παπαπέτρου, τον σκιτσογράφο ΠΙΝ, που βρισκόταν στο ακροατήριο και στη δημοσίευση του άρθρου του στα Πρακτικά μας ζήτησε να δημοσιεύσουμε μια γελοιογραφία του ΠΙΝ εκείνων των ημερών. Δημοσιεύθηκε στην έκδοση των Πρακτικών, επιμ. Π. Παπαπολυβίου, Άγγελου Συρίγου, Ευάνθη Χατζηβασιλείου, έκδοση Κέντρο Μελετών Τάσσος Παπαδόπουλος και Πατάκης, Αθήνα – Λευκωσία 2013, σελ. 413. Την αναδημοσιεύω και εδώ, αντί άλλου αποχαιρετισμού.

Καλό σου ταξίδι, Ηλία!