Στο Πολύκαστρο, πρωτεύουσα του Δήμου Παιονίας του Νομού  Κιλκίς της Μακεδονίας, ξεκινούν σήμερα, με διεξαγωγή επιστημονικής ιστορικής ημερίδας, οι εκδηλώσεις για την εκατοστή επέτειο της μάχης του Σκρα, σημαντικού κόμβου του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Οι επετειακές εκδηλώσεις θα κορυφωθούν σε δυο βδομάδες, την Κυριακή 13 Μαΐου 2018, με την παρουσία και ομιλία στο ακριτικό χωριό του Σκρα, του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου.

Η πολύνεκρη μάχη του Σκρα, η οποία στοίχισε στον ελληνικό στρατό βαρύτατες απώλειες (τουλάχιστον 500 πεσόντες αξιωματικοί και οπλίτες και 2000 τραυματίες), είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη, μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο, στις 16/17 Μαΐου 1918, των θεωρούμενων ως απόρθητων βουλγαρικών οχυρωμάτων (οχυρωματικό συγκρότημα ανάλογο με τα κατοπινά ελληνικά οχυρά Ρούπελ, που κτίστηκαν πιο ανατολικά στην ίδια μεθόριο), μήκους δώδεκα χιλιομέτρων και βάθους που έφτανε μέχρι και τα δύο χιλιόμετρα. Την εκπόρθηση του Σκρα είχε επιχειρήσει, χωρίς επιτυχία, ένα χρόνο πριν, ο συμμαχικός γαλλικός στρατός, ο οποίος συμμετείχε επικουρικά στην ελληνική επίθεση τον Μάιο του 1918. Το κύριο βάρος της επίθεσης ανέλαβε η ελληνική «Μεραρχία Αρχιπελάγους», που είχε και τις μεγαλύτερες απώλειες, με τη συνδρομή μονάδων των Μεραρχιών Κρήτης και Σερρών. Ήταν η μεγαλύτερη νίκη του ελληνικού στρατού στο Μακεδονικό μέτωπο, μετά την «επίσημη» ελληνική είσοδο στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ύστερα από τη βενιζελική παλινόρθωση, και είχε τεράστια πολιτική σημασία για τον καθορισμό των μεταπολεμικών βαλκανικών συνόρων στα όρια της Μακεδονίας, αλλά και τις συνολικές εθνικές διεκδικήσεις και την «ανατολική πολιτική» του Ελευθέριου Βενιζέλου.

Σήμερα, στο κέντρο του μικρού χωριού Σκρα, δυτικά του Αξιού ποταμού, ελάχιστα χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη FYROM, σε ένα παρθένο φυσικό περιβάλλον, όπου δεσπόζει η λεγόμενη «γαλάζια λίμνη» μοναδικής ομορφιάς, κοντά στα δάση με τις κερασιές του Αρχάγγελου και της Αριδαίας που τραγούδησε ο Μενέλαος  Λουντέμης, υπάρχει ένα λιτό μνημείο με εκατοντάδες ονόματα πεσόντων Ελλήνων στρατιωτών, σχεδόν όλων Κρητών και Μυτιληνιών. Όπως σε πολλά ανάλογα τοπία πολύνεκρων μαχών του παρελθόντος, βασιλεύει η σιωπή και κυριαρχεί η ανθρώπινη απουσία. Δυστυχώς, από τις αναμνηστικές πλάκες λείπουν τα ονόματα πέντε Κυπρίων, εθελοντών του ελληνικού στρατού, που σκοτώθηκαν στις μάχες της 17^ης Μαΐου 1918, του Απόστολου Κ. Αποστόλου, από τον Καραβά και του συντοπίτη του Γρηγόρη Χρ. Κατσαρή, από τη Λάπηθο, του Λεωνίδα Οικονομίδη, από το Άρσος της Λεμεσού, του Χρυσόστομου Ι. Οικονομίδη, από τα Λιμνιά και του Δημήτριου Α. Παπαχριστοδούλου, από την Πάνω Ζώδια. Οι τάφοι τους είναι άγνωστοι, όπως δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών του φρικτού Μεγάλου πολέμου, από τις πεδιάδες με τις παπαρούνες της Φλάνδρας μέχρι τις ακτές της Καλλίπολης και το άξενο Ανατολικό Μέτωπο. Αντίθετα, στην ίδια περιοχή, ο Κύπριος επισκέπτης  μπορεί με συγκίνηση να σταθεί στα ταφικά μνημεία, στα συμμαχικά κοινοπολιτειακά κοιμητήρια του ίδιου πολέμου, αρκετών Κυπρίων ημιονηγών (μουλάρηδων) του βρετανικού στρατού: Δύο στη Δοϊράνη, έξι στην Κρηστώνη, οκτώ στο Πολύκαστρο, οκτώ στον Λαχανά. Όλοι τους σκοτώθηκαν ή απεβίωσαν εν υπηρεσία κατά το 1917-1918, όπως και άλλοι Κύπριοι ημιονηγοί που αναπαύονται αλλού στη Μακεδονία. Στα ίδια χώματα, στους λόφους του Κιλκίς και του Λαχανά, όπου άφησαν πολεμώντας την τελευταία τους πνοή, το 1913, Κύπριοι εθελοντές στρατιώτες του ελληνικού στρατού, στον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο.

Για τα παραπάνω ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει περισσότερα στο βιβλίο του υπογράφοντος που κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες στη  Θεσσαλονίκη, από τις εκδόσεις University Studio Press, με τίτλο «Η κυπριακή παρουσία στην “ένοπλον νύμφην του Θερμαϊκού” στα χρόνια του Μεγάλου πολέμου». Αποσπώ από εκεί, ένα απόσπασμα από γράμμα του εθελοντή Μιχάλη Θ. Μιχαηλίδη, από το Πραιτώρι της Πάφου, που περιγράφει στον πατέρα του, τη μάχη του Σκρα: «Διά της παρούσης μου πληροφορώ υμάς και την νίκην του Σκρα, την οποίαν εκερδίσαμεν μετά πεισματώδη μάχην. Είμαι ευτυχής διότι ευρέθην προ τοιούτου μεγαλοπρεπούς θαύματος, μετέσχον τοιαύτης επικής γιγαντομαχίας. Επί δύο ημέρας σφοδρός βομβαρδισμός βαρέος πυροβολικού ήρχισεν επί των εχθρικών χαρακωμάτων, καταστρέφων κάθε σειράν συρματοπλεγμάτων και χαρακωμάτων. (…) Την 17^ην [Μαΐου 1918] και ώραν 4^ην πρωινήν εδόθη διά σαλπίσματος η εξόρμησις των γενναίων μας στρατευμάτων και εντός δύο ωρών εφθάσαμεν εις τον αντικειμενικόν σκοπόν άνευ καμμίας αντιστάσεως όπου εσυλλάβαμεν πολυαρίθμους αιχμαλώτους, οι οποίοι εθαύμασαν την ορμήν και την ανδρείαν των στρατευμάτων μας πώς εντός ολίγων λεπτών ευρεθήκαν περικυκλωμένοι, αυτοί οι οποίοι ενόμιζαν ότι τα απόρθητα φρούρια του Σκρα-ντι-Λέγγεν ποτέ δεν θα κατελαμβάνοντο.»

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 28 Απριλίου 2018

“Η μάχη του Σκρα”, έργο του Λυκούργου Κογεβίνα, Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη