Την ερχόμενη Δευτέρα, 7 Μαΐου, σύμφωνα με όσα διαβάζουμε, έχει κληθεί στο Επαρχιακό δικαστήριο Λευκωσίας ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Νίκος Κοτζιάς, για να καταθέσει ως μάρτυρας στη δίκη της Ιεράς Μονής Κύκκου εναντίον του Ελληνικού Δημοσίου. Ήδη έχει καταθέσει στο δικαστήριο πριν από μερικές βδομάδες ο Μητροπολίτης Κύκκου και Τηλλυρίας, Νικηφόρος, Ηγούμενος της Μονής Κύκκου.

Η ουσία της υπόθεσης δεν θα μας απασχολήσει εδώ. Λίγο – πολύ είναι γνωστή και ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του. Εμείς θα σχολιάσουμε την πρωτοφανή δικαστική διαμάχη για τις κυπροελλαδικές σχέσεις της εποχής μας, που αποδεικνύει πολλά, τόσο για τη συναντίληψη Αθηνών (πάλαι ποτέ «εθνικού κέντρου») – Λευκωσίας, όσο και για την έλλειψη συναίσθησης του εθνικού ρόλου που αναλογεί στην πολιτική και εκκλησιαστική ηγεσία και στις δύο πρωτεύουσες. Ο καθένας δικαιούται να καταφεύγει στη δικαιοσύνη για να προστατεύσει τα συμφέροντά του, αλλά θεωρούμε αυτονόητο, όσο και εάν ισχύει η επική ατάκα του Σπύρου Καλογήρου προς τον Νίκο Κούρκουλο: «πολλά τα λεφτά, Άρη»… ότι εν προκειμένω υπήρχε δυνατότητα εξωδικαστικής συνδιαλλαγής. Το ότι στάθηκε αδύνατο να βρεθεί κάποιος να μεσολαβήσει επιτυχώς και να σταματήσει η αντιδικία με την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης πλήττει, κατά την άποψή μας, το κύρος και την αξιοπρέπεια τόσο της Μονής Κύκκου και του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, όσο γενικότερα και της κυπριακής Εκκλησίας και των δύο κυβερνήσεων, Κύπρου και Ελλάδας.

Διαχρονικά η προσφορά της Μονής Κύκκου, όπως συνολικά της κυπριακής  Εκκλησίας προς την Ελλάδα είναι τεράστια και πολυσήμαντη. Θα αναφέρουμε εδώ δύο μόνο περιστατικά. Το πρώτο ήταν μια ιστορία που συνήθιζε να αφηγείται με ευχαρίστηση στους Ελλαδίτες επισκέπτες του, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Α΄ (Κυκκώτης και ο ίδιος): Τον Ιανουάριο του 1913  κατατάχθηκε στα στρατολογικά γραφεία στην Αθήνα μια μεγάλη ομάδα Κυκκωτών μοναχών και δοκίμων για να πολεμήσουν στους Βαλκανικούς πολέμους (ανάμεσά τους και ο κατοπινός Ηγούμενος της Μονής Χρυσόστομος, επί των ημερών του οποίου γνώρισε η Μονή μεγάλη ακμή). Ο αξιωματικός της στρατολογίας, αφού άκουσε 7-8 Κυπρίους να κατατάσσονται με το επίθετο Κυκκώτης, σχολίασε: «Μα πόσα παιδιά έκανε αυτός ο διάολος ο Κυκκώτης και τα έστειλε να πολεμήσουν για την Ελλάδα;» Επτά χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 1920, η Μονή Κύκκου απέστειλε στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο το ποσό των 200 λιρών, ως έπαθλο για τον Έλληνα αξιωματικό ή οπλίτη ο οποίος θα εισερχόταν πρώτος στην Αδριανούπολη και θα ύψωνε νικηφόρος την ελληνική σημαία. Ήταν το αποκορύφωμα του κυπριακού εθνικού ενθουσιασμού και της πίστης στο όραμα της Μεγάλης Ιδέας που θα κατέρρεε δυο χρόνια αργότερα στις ακτές της Ιωνίας.

Από την άλλη, το να επιχειρήσει να αξιολογήσει κάποιος την πολύπλευρη προσφορά και τις διαχρονικές θυσίες του ελληνικού κράτους και των ελληνικών κυβερνήσεων προς την Κύπρο, πέρα από το έγκλημα του πραξικοπήματος του 1974, των τραγικών συνεπειών και του βαθύτατου τραύματος που προκλήθηκαν έκτοτε, είναι και άσκοπο και άχαρο. Και έχουμε την αίσθηση ότι παραβιάζουμε ανοικτές πόρτες υποδεικνύοντας τα παραπάνω στον Μητροπολίτη Κύκκου και στον Νίκο Κοτζιά.

Πέρα, όμως, από την ιστορία και τους συμβολισμούς των σχέσεων ή των υποχρεώσεων προς την Αθήνα ή τη Λευκωσία, και σε αυτή την υπόθεση οι πάντες κρίνονται, χωρίς ο θεσμός που εκπροσωπούν να τους απαλλάσσει από τις ευθύνες που τους αναλογούν. Για παράδειγμα, θα ήταν ευτύχημα εάν οι Κύπριοι εκκλησιαστικοί παράγοντες επιδείκνυαν ανάλογες ευαισθησίες και αποφασιστικότητα στην προάσπιση των οικονομικών τους συμφερόντων, καθαρίζοντας τις αυλές τους από τα τρωκτικά που θησαυρίζουν ροκανίζοντας σκανδαλωδώς την «εκκλησιαστική περιουσία». Ή έστω, δημοσιεύοντας ετησίως αναλυτικούς οικονομικούς ισολογισμούς για να γνωρίζουν και οι πιστοί που καταλήγει το τάλαντο ή ο οβολός τους. Ισολογισμοί που, ειρήσθω εν παρόδω, δημοσιεύονταν υποχρεωτικά από τα εκκλησιαστικά ιδρύματα και τις Μητροπόλεις μας στην περίοδο 1910-1930… Αντίστοιχα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας είχε υποχρέωση να αντιληφθεί το μέγεθος του προβλήματος και των ενστάσεων που προέβαλε η Μονή Κύκκου και, παρότι το ζήτημα δεν γεννήθηκε επί των ημερών του, όφειλε να αντιληφθεί εγκαίρως πού μπορούσε να οδηγήσει μια «αστική διαφορά», μεταξύ του μεγαλύτερου κυπριακού μοναστηριού και της ελληνικής κυβέρνησης, για ένα οικόπεδο αξίας μερικών εκατομμυρίων ευρώ.

Παρότι είναι μια δίκη που μας αξίζει ως έθνος, αφού η κάθε εποχή έχει τις δικές της αξίες, ελπίζουμε, έστω και τη δωδεκάτη, να βρεθεί η διάθεση και το έδαφος για συνεννόηση.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 5 Μαΐου 2018

Στη φωτογραφία το Μετόχι της Μονής Κύκκου του Αγίου Προκοπίου, στη Λευκωσία