Το 1885 το Πάσχα των Ορθοδόξων ήταν αρκετά νωρίς, στις 24 Μαρτίου (η ημερομηνία στο «παλιό» ημερολόγιο). Στην Κύπρο, οι κάτοικοι ετοιμάζονταν να γιορτάσουν την έβδομη Λαμπρή από την άφιξη των Βρετανών, το 1878, χωρίς τους περιορισμούς της Τουρκοκρατίας. Oι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας στη Λεμεσό άρχιζαν στις 5 το απόγευμα και ο «Καλός Λόγος» θα ψαλλόταν στις 12.30 τα μεσάνυκτα του Σαββάτου.

Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, 22 Μαρτίου 1885, διαδραματίστηκαν ίσως τα σοβαρότερα επεισόδια διακωμώδησης θρησκευτικής τελετής στη νεότερη ιστορία της Κύπρου, γνωστά ως «εμπαιγμός του Επιταφίου».

Η περιφορά του επιταφίου στη Λεμεσό γινόταν στις δύο κύριες οδούς. Πολύ κοντά στον ναό της Αγίας Νάπας ήταν η «Αγγλική Λέσχη» (εκεί σύχναζαν και οι αξιωματικοί του στρατοπέδου των Πολεμιδιών), από όπου την ώρα που περνούσε η πομπή «ηκούσθησαν κραυγαί ανθρώπιναι μιμούμεναι κραυγάς αλεκτόρων, βελάσματα προβάτων, ογκηθμούς όνων κλπ.».

Ο διευθυντής της εφημερίδας της Λεμεσού «Σάλπιγξ» (και πρωτοψάλτης), Στυλιανός Χουρμούζιος, περιγράφει με γλαφυρότητα τα γεγονότα: «Άγγλοι τινές επί του εξώστου της αγγλ. Λέσχης ιστάμενοι, εμιμήθησαν είς τον πετεινόν, άλλος δε το αρνί και έκλαιον οι δυστυχείς ούτως ως να διεμαρτύρωντο ότι παρ’ αξίαν ετέθη η ψυχή των εις σώματα ανθρώπινα και ότι τοιούτοι, δηλ. πετεινοί και τράγοι επλάσθησαν και κατά λάθος τοις εδόθη σχήμα ανθρώπινον. Το πλήθος ακούσαν τας φωνάς αυτάς εξερχομένας ως από μάνδρας, εκράτησε την υπερεκχειλίσασαν αγανάκτησίν του, εισήλθεν εις την Εκκλησίαν, και αφού ετελείωσεν η ακολουθία και εξήλθεν, εστάθη έξωθι της Λέσχης επ’ αρκετήν ώραν συρίζον, γιουχαΐζον, και υβρίζον τους Άγγλους, έθραυσε τας υέλους των παραθύρων και μόλις κατώρθωσαν οι προύχοντες και ισχυροί της πόλεώς μας να εμποδίσωσι τον μανιώδη καταστάντα λαόν – του οποίου η θρησκεία ούτω βαρβάρως περιεφρονήθη – από το να εισέλθη ακάθεκτος ως τίγρης εντός της Λέσχης, και να διδάξη τας αχρείας εκείνας ψυχάς πώς περιφρονούνται αι θρησκείαι και τα θρησκευτικά έθιμα. Δεν ηδυνήθη ο λαός να μάθη τίνες οι γαϊδαροι εκείνοι, και είναι ευτύχημα τούτο, διότι αι συνέπειαι θα ήσαν τρομεραί∙ θα τους έκαμναν να επανέλθωσιν εις την φυσικήν λαλιάν των, δηλ. να ογγανίζωσι.»

Την επόμενη μέρα οι Λεμεσιανοί, ο μητροπολίτης Κιτίου Κυπριανός και ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος διαμαρτυρήθηκαν στον Αρμοστή και ζήτησαν την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων. Όπως έγραφε ο Κυπριανός στον Σωφρόνιο, «οι νέοι μας κύριοι πάρα πολύ υπετίμησαν την εν τη νήσω θέσιν του ελληνικού πληθυσμού και οφείλομεν πλέον να εξέλθωμεν της παθητικής θέσεως, διότι απεδείχθη ότι αύτη ενθαρρύνη προς μείζονα περιφρόνησιν». Τελικά, ο ίδιος ο Αρμοστής, Robert Biddulph, αποδοκίμασε «μετά βδελυγμού την εξαιρετικήν ταύτην περίπτωσιν, καθ’ ην εξεδηλώθη έλλειψις σεβασμού προς τα θρησκευτικά αισθήματα των μελών της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας της Κύπρου», αποδίδοντας το περιστατικό σε «απρεπή διαγωγή ενός μόνον προσώπου». Πρόσφατα ανακάλυψα και το όνομα του «οινοβαρούς», θεωρηθέντος ως αποκλειστικού αυτουργού (οι Λεμεσιανοί διαβεβαίωναν ότι ήταν περισσότεροι): ήταν λόγιος υπολοχαγός, που διακρίθηκε στον πόλεμο του Σουδάν…

Το περιστατικό χαρακτηρίζει τους δύο κόσμους που συγκρούστηκαν στην αγγλοκρατούμενη Κύπρο: τη ρατσιστική αποικιακή «ανωτερότητα» και τα ήθη και την ταυτότητα των «ιθαγενών». Ποιο από τα δύο επικράτησε στον τόπο μας, είναι μια άλλη ιστορία … Φίλες και φίλοι, Καλήν Ανάσταση!

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 11 Απριλίου 2014