Γιορτή του Σταυρού σήμερα, και αρκετές οι κοινότητες στην Κύπρο, όπως και τα προσκυνήματα και οι μονές που πανηγυρίζουν. Στις μεγάλες εμποροπανηγύρεις των περασμένων αιώνων συνέρρεαν χιλιάδες προσκυνητές που εκτός από την επιτέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων, αγόραζαν ή πουλούσαν τα προϊόντα ή τα ζώα τους, αλλά και τα οικιακά σκεύη, εργαλεία, είδη για την προίκα των θυγατέρων τους, φορέματα και παπούτσια, κ.ά. Στην Αγγλοκρατία οι πανηγύρεις έγιναν και χώρος όπου εκδηλώνονταν πολιτικές δραστηριότητες: Ομιλίες, εθνικές εκδηλώσεις, επισκέψεις πολιτευομένων και προεκλογικές υποσχέσεις, ακόμη και συλλαλητήρια για προώθηση τοπικών αιτημάτων.

Το κεφαλοχώρι του Ομόδους, στην καρδιά των Κρασοχωριών, με το μεγάλο μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, φιλοξενούσε ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια του νησιού. Τον Σεπτέμβριο του 1901, η πανήγυρις συνέπεσε με τη φορτισμένη προεκλογική περίοδο για τις πρώτες βουλευτικές εκλογές της εποχής του Αρχιεπισκοπικού ζητήματος. Τότε έγιναν σοβαρές συμπλοκές κιτιακών και κηρυνειακών, εξαιτίας επίθεσης ομάδας ροπαλοφόρων (οι εφημερίδες αναφέρουν ότι έφτασαν στο Όμοδος από τη Βάσα…). Δυο χρόνια αργότερα, στο πανηγύρι του 1903, το Όμοδος φιλοξένησε, στα πλαίσια της κίνησης για τη διάδοση του αθλητισμού, «Αγροτικούς αγώνες», στους οποίους έλαβαν μέρος αθλητές από 21 χωριά. Εκτός από τις γειτονικές κοινότητες, στους αγώνες πήραν μέρος αθλητές από τη Γαλάτα, το Κολόσσι, τη Δρύμου και την Τραχυπέδουλα. Τα αποσπάσματα που ακολουθούν από εφημερίδα της Λεμεσού, αν και με υπερβολικό λυρισμό του συντάκτη (πιθανότατα του Νικόλαου Κλ. Λανίτη), απεικονίζουν τον ενθουσιασμό των Κυπρίων αγροτών και δείχνουν τη στενή σύνδεση του κυπριακού αλυτρωτισμού με την προσπάθεια διάδοσης του αθλητικού ιδεώδους.

«Το στάδιον ευρισκόμενον εις λόφον δεσπόζοντα όλης της γύρωθεν θέσεως είχε διορθωθή ωραιότατα. Στίβος σχεδόν τέλειος παρεσκευάσθη υπό της επιτροπής του χωρίου, άπειρα δε κυανόλευκα σήματα και σημαίαι εκύκλουν το ευρύτατον στάδιον. Καλύβαι είχον κατασκευασθή κάτωθεν των οποίων εκάθηντο οι προσερχόμενοι έναντι τιμήματος 4½ γροσίων. Ελληνικαί σημαίαι διαφόρων μεγεθών εκυμάτιζον υψηλά καθ’ όλην την έκτασιν προσδίδουσαι εις το χαριτωμένον εκείνο τοπίον όψιν εξόχως πανηγυρικήν. (…)

Από της 12.30 μ.μ. άρχεται πανηγυρική κωδωνοκρουσία αγγέλλουσα την έναρξιν των αγώνων. Το θέαμα όπερ παρουσιάζει το στάδιον είναι πρωτοφανές. Κατά τους μετριωτάτους υπολογισμούς 6 χιλιάδες χωρικοί κυκλούσι τον απέραντον χώρον. Όλη η πεδιάς και τα υψώματα και οι λόφοι κατέχονται από κόσμον ενθουσιώδη, ούτινος η καρδία επί τη θέα εκείνη έπαλλεν υπέρ ενός ιδεώδους, υπέρ της ιδέας μιας μεγάλης Ελλάδος. (…) Οι αθληταί 50 περίπου τον αριθμόν, αντιπροσωπεύοντες είκοσι και εν χωρία παρατάσσονται εις γραμμήν. Ηγούνται αι εθνικαί σημαίαι πλαταγίζουσαι χαρωπαί εις την ηδέως προσπνέουσαν αύραν. Ο γέρων χ’’ Δημήτρης Οικονόμου εκ Μανδριών ηγείται της σεμνής εκείνης πομπής φέρων την σημαίαν του χωρίου του και άρχεται η διά του στίβου παρέλασις. (…) Εκκινούσιν όλοι ομού και ρίγος συγκινήσεως διατρέχει τας χιλιάδας του πλήθους. «Ζήτω η παλληκαρωσύνη» ακούω μίαν φωνήν η οποία εξήρχετο από τας χιλιάδας του πλήθους, άμα ως εξεκίνησαν αι σημαίαι και ηκολούθει βαρύ το βήμα των αθλητών. (…) Αλλ’ όταν τα παλληκάρια εφάνησαν όλα και ηγούντο αυτών αι εθνικαί σημαίαι μία άλλη φωνή εκυριάρχησε, δονούσα την ατμόσφαιραν: “Ζήτω η Ένωσις”.»

Μόλις 110 χρόνια πριν…

Δημοσιεύθηκε στην εφημ.  “Ο Φιλελεύθερος” στις 14 Σεπτεμβρίου 2013.