Στη μνήμη Γεωργίας Κίκιλλου – Χατζηκωστή (Αγκαστίνα 1952-Λευκωσία 2022)

και στις παιδικές αναμνήσεις και αγαπημένες μορφές

από το χωριό καταγωγής της μητέρας μου

Τελέστηκαν στη Λάρνακα τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2022, από την πρόεδρο της Βουλής, Αννίτα Δημητρίου και τον επίσκοπο Μεσαορίας Γρηγόριο τα αποκαλυπτήρια του μνημείου των πεσόντων και αγνοουμένων της Αγκαστίνας. Το μνημείο ανεγέρθηκε με πρωτοβουλία του Κοινοτικού Συμβουλίου Αγκαστίνας και των οργανωμένων συνόλων της προσφυγικής κοινότητας της Μεσαορίας, με τη στήριξη του Δήμου Λάρνακας. Πριν μερικούς  μήνες είχε ανεγερθεί ανάλογο μνημείο και στη Λευκωσία, στα Λατσιά.

Στο μνημείο είναι χαραγμένα 23 ονόματα που αντιστοιχούν σε αντίστοιχες συγκλονιστικές ιστορίες Αγκαστινιωτών και Αγκαστινιωτισσών που άφησαν στον κάμπο της Μεσαορίας ή στον Πενταδάκτυλο την τελευταία τους πνοή υπέρ της κυπριακής ελευθερίας ή στη δοκιμασία του φρικτού μαρτυρίου. Εννιά από τους 23 παραμένουν ακόμη αγνοούμενοι. Στη μεγάλη πλειοψηφία τους (οι 19 από τους 23) ήταν άμαχοι, άνδρες και γυναίκες, που δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής ή από ομάδες Τουρκοκυπρίων ατάκτων τον Αύγουστο του 1974, όταν καταλήφθηκε το χωριό. Σήμερα, 48 χρόνια μετά, το μαρτυρολόγιο της Αγκαστίνας αποτελεί μια επώδυνη υπόμνηση για την αγριότητα του πολέμου, όπως την βίωσαν οι κάτοικοι της Κύπρου το 1974, αλλά και μια ανάδειξη των ανοικτών πληγών, που στιγμάτισαν ζωές ανθρώπων και οικογενειών, μαζί με τον ανυπολόγιστο πόνο της προσφυγιάς.

Πρώτος στον κατάλογο των μαρτύρων ο ιερέας της Αγκαστίνας, π. Επιφάνιος Ιωάννου, από το Μηλικούρι, έγγαμος και πατέρας τριών παιδιών, 54 ετών το 1974. Με δράση στον αγώνα της ΕΟΚΑ και στη διάρκεια των ταραχών του 1963-1964 ο π. Επιφάνιος παρέμεινε στην Αγκαστίνα με δική του, συνειδητή επιλογή, για να ακολουθήσει την τύχη του ποιμνίου του. Συνελήφθη στις 17 Αυγούστου και τον μεταφέρθηκε στη Μια Μηλιά. Ο εντοπισμός των οστών του πριν από μερικά χρόνια, πιστοποίησε τον μαρτυρικό του θάνατο (με βασανιστήρια).

Τέσσερις από τους Αγκαστινιώτες μάρτυρες ήταν στρατιώτες κατά την τουρκική εισβολή, δύο κληρωτοί και δύο έφεδροι.

Ο Σωτήρης Μιχαήλ Φραγκέσκου, καθηγητής μαθηματικών στο Γυμνάσιο Λευκονοίκου, έγγαμος και πατέρας ενός παιδιού, έφεδρος στρατιώτης του πυροβολικού, σκοτώθηκε στα 30 του χρόνια κοντά στο Συγχαρί στις 23 Ιουλίου του 1974, μετά την εκεχειρία και την παραβίασή της από τις δυνάμεις των εισβολέων. Ανήκε στη 181 Μοίρα Πυροβολικού, υπό τον αντισυνταγματάρχη Στυλιανό Καλμπουρτζή. Παρέμεινε αγνοούμενος μέχρι το 2019.

Ο Ανδρέας Δημοσθένους Χατζηγαβριήλ, 20 χρονών το 1974, διαβιβαστής στο 305 Τάγματος Πεζικού, είναι αγνοούμενος, όπως και ο διοικητής του, ο θρυλικός Τάσος Μάρκου στην περιοχή της Μιας Μηλιάς. Για τον Τάσο Μάρκου ο Ανδρέας ήταν ο «Αγκαστίνας». Οι τύχες τους συνδέθηκαν μέχρι τον ηρωικό τους θάνατο.

Καταγόμενος από την Αγκαστίνα ήταν ο Μιχαλάκης Γεωργίου Χαραλάμπους, στρατιώτης στην 33 Μοίρα Καταδρομών. Πολέμησε πλάι στον ηρωικό λοχαγό του, Νικολάο Κατούντα και είναι αγνοούμενος στην απέλπιδα άνιση μάχη στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας, κοντά στο σημείο της τουρκικής απόβασης, στις 22 Ιουλίου 1974.

Ο τέταρτος, ο Χάρης Χριστοφή Θεοχάρους, φοιτητής επί πτυχίω της Κτηνιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 24 ετών, απήχθη από τους εισβολείς στο σπίτι του, όπου παρέμεινε κλινήρης, στην Αγκαστίνα, στις 21 Αυγούστου 1974, Ο πρόσφατος εντοπισμός των οστών του επιβεβαίωσε ότι εκτελέστηκε εν ψυχρώ μαζί με άλλους έξι Αγκαστινιώτες.

Δυο από τους άμαχους μάρτυρες ήταν 16χρονα παιδιά το 1974. Ο πρώτος, Ιάκωβος Γιαννή Πήττας, μαθητής στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας, συνελήφθη στην Αφάνεια, στο σπίτι ενός θείου του, από Τουρκοκύπριους άτακτους. Εκτελέστηκε στις 21 Αυγούστου 1974.

Την ίδια μέρα εκτελέστηκε σε ομαδική εκτέλεση αμάχων και ο Μιχάλης Κώστα Νικολαΐδης, μαθητής της Τεχνικής Σχολής Λευκωσίας, γεννημένος κι αυτός το 1958.

Άλλοι 16 Αγκαστινιώτες, εκ των οποίων οι περισσότεροι ηλικίας πάνω των εξήντα ετών, δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ, αναίτια και εγκληματικά. Οι περισσότεροι στην Αγκαστίνα, μεταξύ στις 17 και 21 Αυγούστου 1974, στη διάρκεια  των λεηλασιών που γίνονταν από τα τουρκικά στρατεύματα και άτακτους Τουρκοκύπριους. Τάφηκαν πρόχειρα στη γενέτειρά τους, είτε αυθημερόν, είτε στις 20 Αυγούστου. Άλλοι συνελήφθηκαν στην Αγκαστίνα ή στη γειτονική Άσσια λίγες μέρες αργότερα και οδηγήθηκαν από τους εισβολείς σε άγνωστο τόπο μαρτυρίου και έκτοτε αγνοείται η τύχη τους. Από τους 16 οι τέσσερις είναι γυναίκες. Σχεδόν όλοι ήταν οικογενειάρχες και κάποιοι εξ αυτών πολύτεκνοι ή υπερπολύτεκνοι. Όλοι ήταν αγνοούμενοι από το 1974, όμως τα τελευταία χρόνια ανευρέθηκαν τα οστά επτά δολοφονηθέντων και ταφέντων σε ομαδικούς τάφους και παραδόθηκαν στους οικείους τους, στις ελεύθερες περιοχές.

Οι μάρτυρες της κατηγορίας αυτής είναι (με αλφαβητική σειρά):

Παναγιώτης Κυριάκου Ξάνθου, 36 ετών

Μιχάλης Χριστοδούλου Πατσαλής, 48 ετών

Το ζεύγος Χριστόδουλος και Ελένη Σκουτάρη, 69 και 64 χρονών

Ανδρέας Σωτηρίου Φουσκουλής, 54 ετών

Γεώργιος Χατζηχριστοδούλου, 46 ετών

Ανδρέας  Κώστα Χρίστου, 44 ετών.

Αγνοούμενοι παραμένουν:

Αντώνης Μιχαήλ Αντωνίου, 59 ετών το 1974

Λάμπρος Γαβριήλ Καμένου, 65 ετών

Μαρίτσα Κώστα Κόρινου, 79 ετών

Μυροφόρα Πέτρου Κωνσταντή, συνομήλική της

Χριστόδουλος Νικόλα Παπά, 63 ετών

Νικόλαος Χριστοδούλου Τσακκαρή, 90 ετών

Γερόλεμος Γεωργίου Ττανάς, 61 ετών

Χρυστάλλα Χατζηκυριάκου Ττουλέκη, 75 ετών

Λούκας Μιχαήλ Χαΐλης, 69 ετών

Ας είναι όλων αιωνία τους η μνήμη