Απεβίωσε χτες, 8 Δεκεμβρίου 2021, ο εκπαιδευτικός, παιδαγωγός, αγωνιστής της ΕΟΚΑ και συγγραφέας, Μιχαλάκης Μαραθεύτης. Ο εκλιπών γεννήθηκε στο Κτήμα της Πάφου το 1926. Ευτύχησε να έχει στο Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου γυμνασιάρχη τον Μικρασιάτη φιλόλογο Πασχάλη Πασχαλίδη και όταν πήρε το πτυχίο της Φιλολογίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και επέστρεψε στην Κύπρο, δίδαξε στο ίδιο Γυμνάσιο για δύο χρόνια με διευθυντή τον παλιό του καθηγητή Παύλο Παυλίδη, σε μια εποχή που το Γυμνάσιο της Πάφου αναδείκνυε μαθητές «πρώτους στην ποίηση και πρώτους στον αγώνα», όπως τον Ευαγόρα Μιλτ. Παλληκαρίδη. Από το 1954 είχε την τιμή να προσληφθεί ως φιλόλογος καθηγητής στο Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας, που υπό την γυμνασιαρχία του Κωνσταντίνου Σπυριδάκι  αποτελούσε το σημαντικότερο εκπαιδευτήριο του υπόδουλου κυπριακού Ελληνισμού. Εκεί μυήθηκε στην ΕΟΚΑ από τον συνάδελφό του, φιλόλογο Φρίξο Πετρίδη. Η σπουδαιότερη αποστολή που ανέλαβε ήταν όταν αντικατέστησε τον δικηγόρο Ρένο Λυσιώτη στην ηγεσία της ΠΕΚΑ, στη Λευκωσία, τον Νοέμβριο του 1956. Είχε τα ψευδώνυμα «Άργος» και «Τρίτων». Μετά τη σύλληψη και του ιδίου, στις 2 Απριλίου 1957, στην ηγεσία της ΠΕΚΑ τον διαδέχθηκε ο νεαρός δικηγόρος Τάσσος Παπαδόπουλος. Επίσης, ο Μ. Μαραθεύτης μαζί με τους συναδέλφους του Φρίξο Πετρίδη και Μίκη Κιτρομηλίδη έγραφαν ομιλίες για τον κυπριακό αγώνα, που μεταδίδονταν από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό των Αθηνών.

Μετά τη σύλληψή του ο Μιχαλάκης Μαραθεύτης καταδικάστηκε σε δεκαοκτάμηνη φυλάκιση. Ως πολιτικός κατάδικος κλείστηκε στις Κεντρικές Φυλακές για δεκαέξι μήνες. Και μετά την έκτιση της ποινής του παρέμεινε έγκλειστος, ως πολιτικός κρατούμενος. Γνώρισε ως φυλακισμένος το κολαστήριο της Ομορφίτας, την Κοκκινοτριμιθιά και το Μάμμαρι. Μετά τον Αγώνα, από το 1959, εργάστηκε ως καθηγητής στην Παιδαγωγική Ακαδημία, την οποία διηύθυνε για είκοσι χρόνια, από το 1967 μέχρι και το 1986.

Ο Μ. Μαραθεύτης, ένας σεμνός και ευγενικός άνθρωπος, είχε σημαντική βιβλιογραφική παρουσία στα ελληνικά γράμματα της Κύπρου, με περισσότερα από τριάντα βιβλία παιδαγωγικού και λογοτεχνικού περιεχομένου και πλήθος άρθρων και δοκιμίων, σε ποικίλες θεματικές ενότητες: για την ιστορία της εκπαίδευσης, την παιδαγωγική, τη φιλοσοφία, τους νέους και την ιστορία της ΕΟΚΑ. Βοήθησε με τις ιδέες και τη συμβολή του το έργο του ΣΙΜΑΕ, του Ιδρύματος Απελευθερωτικού Αγώνα και των Συνδέσμων Αγωνιστών, πέρα από την υπόλοιπη πλούσια κοινωνική, εκπαιδευτική και πνευματική του δράση. Στα βιβλία του για την ΕΟΚΑ είναι προφανές ότι φιλοδόξησε να απευθυνθεί στη νέα γενιά, στους νέους που δεν γνωρίζουν «το τι ήταν και τι ήθελε η ΕΟΚΑ» και ενδιαφέρονται να γνωρίσουν, θέτουν ερωτήματα και προσπαθούν να προσεγγίσουν αυτά που έζησε η γενιά των αγωνιστών και των αγωνιστριών του 1955-1959.

Από το βιβλίο του Μιχαλάκη Μαραθεύτη με τίτλο «Η φυλάκιση της Ελευθερίας. Χρονικό» (Λευκωσία 2007), αποσπώ δύο αποσπάσματα. Στο πρώτο περιγράφει με συγκίνηση, από τα «Προνόμια» του πολιτικού καταδίκου και του κρατουμένου, τις ελάχιστες στιγμές που ο φυλακισμένος μπορούσε να έρθει σε επαφή με τον έξω κόσμο, την οικογένειά του: Την ώρα της περισυλλογής για την αποστολή του γράμματος προς τα αγαπημένα πρόσωπα έξω, τις επιστολές από τους δικούς τους, το επισκεπτήριο. Το απόσπασμα περιγράφει την επίσκεψης στον πολιτικό κατάδικο, την οποία δικαιούνταν μια φορά το μήνα. Η συνάντηση γινόταν σε ειδικό δωμάτιο, που χωριζόταν με συρματόπλεγμα και βέβαια οι επισκέπτες και ο κατάδικος δεν είχαν δικαίωμα να ακουμπήσουν ο ένας τον άλλο και έπρεπε σε δεκαπέντε λεπτά φωναχτά, στην αυστηρή παρουσία του δεσμοφύλακα, να περιοριστούν στα τετριμμένα. Γράφει ο Μαραθεύτης:

«Πίσω όμως απ’ αυτές τις τυπικότητες, κρύβονταν ψυχές διψασμένες για επικοινωνία. Τα μάτια άστραφταν. Διεισδυτικά τα βλέμματα προσπαθούσαν να εισχωρήσουν στο βάθος της ψυχής του άλλου. Προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν τον κάθε μορφασμό. Να διαβάσουν τις κρύφιες σκέψεις του άλλου. Αυτές που δεν μπορούσαν να προφέρουν τα χείλη. Τα πρόσωπα χαμογελούσαν, όχι βέβαια από ευτυχία, αλλά από τη χαρά της συνάντησης, που σήμαινε πως μπορούν ακόμα να ελπίζουν για ένα καλύτερο μέλλον. Μόνο τα μικρά παιδιά στην αγκαλιά της μητέρας τους δεν μπορούσαν να υποκριθούν. Ήθελαν να αγκαλιάσουν τον πατέρα τους. Πόσα δεν τους έλεγε η μητέρα προετοιμάζοντάς τα γι’ αυτήν την επίσκεψη. Και τώρα έπρεπε να βλέπουν τον πατέρα τους από μακριά, πίσω από το διπλό συρμάτινο διχτυωτό. Το κλάμα ήταν η πρώτη τους αντίδραση. Κανένας όμως δεν μπορούσε να τους δώσει αυτά που ήθελαν. Οι δεσμοφύλακες παρακολουθούσαν ψυχροί. Η κουβέντα συνεχιζόταν με κόπο, σφιγμένη, ώσπου ακουγόταν η φωνή του δεσμοφύλακα: – Η ώρα τέλειωσε.»

Από το ίδιο βιβλίο, στον Επίλογο,  ο συγγραφέας αναφέρεται στη βαριά κληρονομιά που άφησε ο αγώνας της ΕΟΚΑ στον κυπριακό λαό και απαντά απλά και κατηγορηματικά και στο αφελές σημερινό ερώτημα, «εάν έπρεπε να γίνει ο αγώνας της ΕΟΚΑ»:

«Ο αγώνας της ΕΟΚΑ άφηκε βαριά κληρονομιά στον κυπριακό λαό. Του άφηκε το χρέος να μάθει να ζει με την ελευθερία και συγχρόνως να αγωνίζεται για την επικράτηση της δικαιοσύνης. Τα κυπριακά νιάτα του 1955 έμαθαν πώς να αγωνίζονται για την ελευθερία. Έμαθαν να θέτουν την πατρίδα πάνω από τον εαυτό τους. Γι’ αυτό και η αυτοθυσία ήταν γενικό γνώρισμα των αγωνιστών και του λαού. Οι απόγονοί τους καλούνται σήμερα να μάθουν πώς να ζουν με την ελευθερία. Ένα έργο εξίσου δύσκολο όσο και η ετοιμότητα να θυσιάζεις για την πατρίδα τη ζωή σου. Γιατί, το να ζεις με την ελευθερία σημαίνει να ξεπερνάς καθημερινά τον εγωκεντρισμό σου και να θέτεις το γενικό καλό της πατρίδας πάνω από τα προσωπικά σου συμφέροντα και τις κομματικές σου επιδιώξεις.

Αυτή την κληρονομιά μάς έχει αφήσει ο αγώνας της ΕΟΚΑ. Αυτή την κληρονομιά μας θυμίζουν ο Μνημειακός χώρος των Κεντρικών Φυλακών και τα άλλα προσκυνητάρια του Αγώνα σ’ ολόκληρη την Κύπρο. Το παρελθόν δεν μπορεί να εξαλειφθεί. Το πνεύμα του Κυπριακού Απελευθερωτικού Αγώνα θα συνεχίσει να μας δείχνει την πορεία που πρέπει να ακολουθούμε. Μια πορεία που οδηγεί διά της ελευθερίας προς τη δικαιοσύνη. Γι’ αυτό και μόνο άξιζε να γίνει ο ανεπανάληπτος εκείνος αγώνας.»

Ο Μιχαλάκης Μαραθεύτης ήταν ένας πνευματικός άνθρωπος και συνεπής αγωνιστής, με σπάνιο ήθος, τεράστια ανιδιοτελή προσφορά, και ένα παράδειγμα – πρότυπο για τους μαθητές του και τους νεότερους του συνεργάτες.

Καλό ταξίδι, πολιέ δάσκαλε. Και ο Θεός να σε αναπαύσει.