Οι Έλληνες ιστορικοί και η στενότερη ομάδα των ιστορικών – αποφοίτων του ΑΠΘ, άκουσαν με οδύνη τα νέα για τον θάνατο του Σπύρου Σφέτα που απεβίωσε χθες, 21 Νοεμβρίου 2021. Ήταν ο διαπρεπέστερος Έλληνας βαλκανιολόγος της γενιάς μας, με βαθιά γνώση των βαλκανικών γλωσσών, της βαλκανικής ιστορίας και ειδικότερα του Μακεδονικού ζητήματος. Πολυγραφότατος και φιλομαθέστατος ξεχώριζε από τότε που πρωτογνωριστήκαμε στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Αν και ηλικιακά ήμασταν στην ίδια σειρά, εξαιτίας του στρατιωτικού μου αυτός ήταν στην κλάση των αποφοίτων του 1982, μερικούς μήνες παλιότερος στο πτυχίο από το δικό μας έτος. Όμως είχαμε κοινά μαθήματα και συνυπήρξαμε στο ίδιο Σπουδαστήριο και στο Μεταπτυχιακό του τότε Ιστορικού Τμήματος του ΑΠΘ. Και πήραμε μαζί μέρος, με έναν άλλο εκλεκτό συμφοιτητή μου στο πρώτο μεγάλο συνέδριό μας, στα 80 χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα, τον Οκτώβριο – Νοέμβριο του 1984. Και οι τρεις μας, στα 23 με 24 μας χρόνια. Αν θυμάμαι καλά, ο Σπύρος είχε μιλήσει στα Κορέστια για τον καπετάν Κώττα ή στα Ασπρόγεια για τον Στρεμπενιώτη.

Υπήρξε ο αγαπημένος μαθητής της αείμνηστης καθηγήτριάς μας Βασιλικής Παπούλια. Μαζί με την πρόωρα χαμένη Μένη Κατσαροπούλου, τη νεαρότερη καθηγήτριά μας, το άλλο αγαπημένο πνευματικό παιδί της Παπούλια. Συνέχισε τις σπουδές του με υποτροφία του ΙΚΥ και επιστρέφοντας από τη Γερμανία επιβλήθηκε στη Θεσσαλονίκη με το έργο του, καταφέρνοντας να γίνει αποδεκτός με τις όποιες ιδιοτυπίες του. Θεσσαλός γαρ, από το χωριό Κοιλάδα της Λάρισας.

Δουλευταράς στο αντικείμενό του, με έντονες απόψεις και βροντόφωνη ιδιόρρυθμη ομιλία, είχε ξαφνιάσει πολύ κόσμο όταν υποστήριξε σθεναρά τη Συμφωνία των Πρεσπών, πριν από μερικά χρόνια. Τον τελευταίο καιρό είχε κάποια σοβαρά προβλήματα υγείας, αλλά μαθαίναμε ότι πήγαινε καλά. Έφυγε χτες, αφήνοντας ένα κενό που είναι αδύνατο να αναπληρωθεί. Και μια γλυκόπικρη ανάμνηση από πολλά περιστατικά που θα έχουμε να θυμούμαστε από έναν ξεχωριστό συνάδελφο που δυστυχώς έφυγε τόσο νωρίς.

Στα αξιομνημόνευτα από το πέρασμά του προσθέτω και την αγάπη των φοιτητών και των φοιτητριών του. Για πολλά χρόνια πρέπει να ήταν ανάμεσα στους πιο δημοφιλείς καθηγητές του Τμήματός του (κι αυτό, χωρίς χατήρια και λαϊκισμούς), ενώ πάντα είχε μια εξ αποστάσεων ευαισθησία και ενδιαφέρον για την Κύπρο και τους Κύπριους φοιτητές/τριές του. Επιμελήθηκε τον τόμο Κύπρος και Γιουγκοσλαβία. Έγγραφα από τα γιουγκοσλαβικά αρχεία, 1967-1974, Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2016, ενώ κυπριακό ενδιαφέρον έχουν και άλλα βιβλία του, στο πλούσιο συγγραφικό του έργο, όπως ο τόμος που επιμελήθηκε και έγραψε εισαγωγή, του Ion Brad, Μυστικές συναντήσεις στην Ελλάδα, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο 2012, και άλλα. Παράλληλα, ανέδειξε πριν από δυο χρόνια μια Κύπρια διδακτόρισσα, τη Μαργαρίτα Παπαντώνη, με θέμα του διδακτορικού της «Οι σχέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας και της τιτοϊκής Γιουγκοσλαβίας στο πλαίσιο του Κινήματος των Αδεσμεύτων (1960-1980)».

Καλό δρόμο, Σπύρο! Και καλή ξεκούραση…

Το εξώφυλλο του βιβλίου του Σπ. Σφέτα για τα κυπρογιουγκοσλαβικά του 1967-1974