Ολοκληρώθηκαν, τις προηγούμενες ημέρες, οι τελετές “επαναπατρισμού των οστών” του αντισυνταγματάρχη Στυλιανού Καλμπουρτζή, διοικητή της 181 ΜΠΠ κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Έγιναν τρεις λιτές αλλά συγκλονιστικές τελετές στον Δελίκηπο, στον ναό της Αγίας Σοφίας, στον Στρόβολο και στη Σχολή Πυροβολικού, στο Μεγάλο Πεύκο (Νέα Πέραμο) Αττικής. Ο Καλμπουρτζής, ήταν αγνοούμενος για περισσότερο από σαράντα χρόνια, από την τελευταία του μάχη, στις 23 Ιουλίου 1974, στον Πενταδάκτυλο μέχρι το 2015. Τότε ταυτοποιήθηκαν οκτώ οστά από τα λείψανά του: οι δυο παλάμες με τα δάκτυλα, και τεμάχια – θραύσματα από την κνήμη, τον μηρό, το στέρνο και τη σπονδυλική στήλη… 53 χρονών το 1974 ο αντισυνταγματάρχης Καλμπουρτζής ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία αγνοούμενος Ελλαδίτης αξιωματικός.

Ο Στυλιανός Καλμπουρτζής γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη τον Ιανουάριο του 1921 από γονείς Θρακιώτες. Κατατάχθηκε στον ελληνικό στρατό τον Οκτώβριο του 1945 και στον Εμφύλιο προήχθη επί ανδραγαθία. Αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων το 1950 και αφού υπηρέτησε στο Πεζικό, τον Δεκέμβριο του 1958 μετατάχθηκε στο Πυροβολικό. Αντισυνταγματάρχης από το 1966, μετατέθηκε στην Κύπρο τον Αύγουστο του 1973, όταν και ανέλαβε τη διοίκηση της 181 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού, με έδρα το Τρίκωμο.

Νυμφεύτηκε, το 1955 τη Βάια Γ. Τσαούση, με την οποία απέκτησε δύο θυγατέρες, την Αφροδίτη και τη Μαρία. Μετά τον θάνατό της Βάιας νυμφεύτηκε την Ελπίδα Γιαννιτσοπούλου, τον Δεκέμβριο του 1971. Και οι τρεις τους, η Ελπίδα, η Αφροδίτη και η Μαρία τον ακολούθησαν στην Κύπρο, όπου τα δύο κορίτσια φοίτησαν και ένα χρόνο (1973-1974) στα σχολεία του Τρικώμου.

Ο Καλμπουρτζής ανήκε στην πλειοψηφία των Ελλαδιτών αξιωματικών εκ των υπηρετούντων στην Κύπρο το 1974 που δεν είχαν ιδέα για το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, που οργάνωσε και εκτέλεσε η ομάδα γύρω από τον Δημήτριο Ιωαννίδη, τον αρχηγό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων Γρηγόριο Μπονάνο και τον Φαίδωνα Γκιζίκη, “πρόεδρο” της Ελληνικής Δημοκρατίας μέχρι τον Δεκέμβριο του 1974…. Ο Καλμπουρτζής είχε επίσης την τραγική τιμή να ανήκει στη μειοψηφία των διοικητών των μονάδων της Εθνικής Φρουράς οι οποίοι στην επακολουθήσασα τουρκική εισβολή δεν εγκατέλειψαν τις μονάδες, τους άνδρες τους και την πρώτη γραμμή του πυρός.

Η περίπτωση της τελευταίας μάχης και της ουσιαστικής διάλυσης της 181 ΜΠΠ είναι μια από τις πιο θλιβερές πτυχές της στρατιωτικής ιστορίας του 1974. Η μονάδα του Πυροβολικού βρέθηκε στην πρώτη γραμμή μετά την εκεχειρία της 22ας Ιουλίου 1974, στη διάβαση Συγχαρί – Μπέλα Πάις. Και η διοίκηση του ΓΕΕΦ (η ίδια τραγική διοίκηση που περίμενε τηλεφωνικές διαταγές από την Αθήνα για να δώσει την εντολή να ανοίξει η Εθνική Φρουρά πυρ εναντίον των εισβολέων στις 20 Ιουλίου …), διέταξε την 181 ΜΠΠ να μείνει στην πρώτη γραμμή, συναινώντας, ουσιαστικά, στον εγκλωβισμό της μονάδας.

Για την 181 ΜΠΠ και τον αντισυνταγματάρχη Καλμπουρτζή είναι εξόχως ενδιαφέροντα όσα κατέθεσε στην Επιτροπή του “Φακέλου της Κύπρου” στις 31 Ιουλίου 1986 ο διοικητής πυροβολικού της Εθνικής Φρουράς το 1974, συνταγματάρχης Γεώργιος Πούλος. Έχουν δημοσιευθεί στον τέταρτο τόμο του “Φακέλου της Κύπρου”, που εκδόθηκε το 2018 από τη Βουλή των Ελλήνων και τη Βουλή των Αντιπροσώπων, σσ. 130-133. Υποβάλλει ερωτήσεις ο βουλευτής Αργολίδας Ιωάννης Κουτσογιάννης του ΠΑΣΟΚ και απαντά ο Γ. Πούλος. Δεν αποτελούν βεβαίως “την πλήρη αλήθεια”, αλλά τα παραθέτω εδώ ως ένα σημαντικό ιστορικό τεκμήριο και ως ένα μικρό δείγμα του χάους που επικρατούσε στη διοίκηση του ΓΕΕΦ, που όχι μόνο ήταν απούσα στις κρίσιμες ώρες της εισβολής αλλά και μετά την εκεχειρία βαρύνεται με άστοχες διαταγές κατά συρροή, που επέτειναν τη σύγχυση και στην προκειμένη περίπτωση οδήγησαν στον θάνατο (37 συνολικά πεσόντες) και στην αιχμαλωσία δεκάδες αξιωματικούς και άνδρες της 181 ΜΠΠ. Είναι ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς και για την παρουσία της Ελπίδας Καλμπουρτζή στο μέτωπο, το πρωί της 23ης Ιουλίου 1974 αλλά και για την επιστολή της, του 1986, που κατήγγειλε τον διοικητή του πυροβολικού και τον αρχηγό του ΓΕΕΦ για εσχάτη προδοσία λόγω των λανθασμένων διαταγών που δόθηκαν στην 181 ΜΠΠ. Εννοείται ότι η μάχη της 23ης Ιουλίου αποτελεί ένα ακόμη έγκλημα πολέμου καθώς οι τουρκικές δυνάμεις συνέχισαν την προέλασή τους και μετά την εκεχειρία. Την ίδια ώρα το ΓΕΕΦ, όπως αποκαλύπτεται από άλλες καταθέσεις του “Φακέλου της Κύπρου” είχε δώσει ρητές εντολές στις μοίρες του πυροβολικού να “δεσμεύσουν τα πυροβόλα τους”…

“ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Κύριε μάρτυς μπορείτε να μας πείτε τι έγινε με την 181 μοίρα πεδινού πυροβολικού;

ΠΟΥΛΟΣ: Μάλιστα. Η 181 μοίρα …

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Περιληπτικά. Θα παρακαλέσω τελείως περιληπτικά.

ΠΟΥΛΟΣ: Βάσει του σχεδίου, οι μοίρες που εκάλυπταν τομείς που ήτανε εκτός ενεργείας αφήνανε μία φρουρά υποτυπώδη, ένα τμήμα επιτηρήσεως, με μια πυροβολαρχία, μ’ ένα τάγμα πεζικού και οι υπόλοιπες δυνάμεις μεταφέροντο ως ενίσχυση στο χώρο της αποβάσεως. Τη μοίρα εγώ αυτή την μετέφερα αμέσως και μάλιστα υπό αεροπορικό βομβαρδισμό αλλά με αραιό σχηματισμό και την έταξα στον αυχένα Μπέλα Παϊς πάνω από … Η μοίρα αυτή κάποια στιγμή μου ανέφερε ότι, στις 22 το βράδυ μετά την εκεχειρία, παρατηρήθηκε μια διάλυση των τμημάτων πεζικού και εκεί ήταν και κάτι μονάδες καταδρομών που είχαν κάνει αντεπίθεση που απέτυχε στην Αγύρτα, οι οποίες αποσύρθηκαν και όταν φύγανε, αποχωρώντας οι δυνάμεις καταδρομών πίσω τους πήρανε και τα πεζοπόρα τμήματα που ήταν στην περιοχή εκεί που είχαν τα μόνιμα φυλάκια. Ήταν του τάγματος, δεν θυμάμαι το νούμερο, ήταν διοικητής …

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Θα σας παρακαλέσω περιληπτικά. Δεν χρειάζονται όλα αυτά.

ΠΟΥΛΟΣ: Λοιπόν, η μοίρα αυτή άρχισε να αισθάνεται ότι το πλευρό της είναι ακάλυπτο. Ανησύχησε, ειδοποίησε εμένα, ειδοποίησα εγώ το ΓΕΕΦ να συμπτύξουμε τη μοίρα, διότι εάν γίνει μία προώθηση των Τούρκων, το δρομολόγιο εκεί έκανε μια καμπή κι έπρεπε να περάσει αριστερά, δεξιά δεν μπορούσε να πάει, να την αποσύρουμε. Αλλά απαγόρευσε να αποσύρουμε τις μονάδες.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Ποιος το απαγόρευσε; Ο Γεωργίτσης;

ΠΟΥΛΟΣ: Ο κ. Γεωργίτσης. Το επανέλαβα εν συνεχεία το πράγμα, το πρωί, στην πρωινή σύσκεψη επιχειρήσεων.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Ημερομηνία;

ΠΟΥΛΟΣ: 23 του μηνός. Οι Τούρκοι, λάβετε υπόψη σας, μετά την εκεχειρία συνέχισαν να παραβιάζουν το έδαφος και κατέλαβαν μέσα σε 2-3 μέρες τριπλάσιο χώρο, τετραπλάσιο απ’ ό,τι είχανε. Συνέχιζαν, κάθε μέρα παίρνανε και χώρο. Μάλλον βασιζόμενοι σε ψευδή αναφορά των τμημάτων πρώτης γραμμής ότι είναι στις θέσεις τους και δεν έχουν φύγει και προβλέποντας μίαν επάνδρωση ή στο σεβασμό της εκεχειρίας, μου λέει κάποια στιγμή, άμα φύγει και το πυροβολικό, αυτό περιμένουν για να φύγουν και οι υπόλοιποι, όσοι έχουν μείνει εκεί πάνω. Να καθίσουν εκεί πέρα οι μονάδες. Απαγόρευσε. Το σφάλμα μου ήταν που ζήτησα την έγκριση, ενώ μπορούσα να κάνω το κορόιδο, όπως έκανα για τις υπόλοιπες μονάδες. Γιατί ήταν κι άλλες μονάδες που κινδυνεύανε, άλλες δύο. Σ’ αυτή τη μονάδα έγινε αυτή η εμπλοκή και απαγορεύθηκε η σύμπτυξις της μονάδος. Οπότε εγώ πήγα, είδα τη μονάδα, την κατάσταση, μάλιστα έφαγα και δύο τρύπες στο αμάξι απάνω. Με χτυπήσανε απέναντι από έναν αυχένα οι Τούρκοι στην καμπή του δρόμου, εκεί που έγινε η αποκοπή δηλαδή, είχαν πλησιάσει. Πήγα τους έδωσα εντολή να ετοιμαστούν, να φύγουν και μετέβην πιο κάτω, ήταν ένα στρατόπεδο που είχε τηλέφωνο αυτόματο και πήρα το ΓΕΕΦ και του λέω, αυτή κι αυτή είναι η κατάσταση κλπ. Δεν μου δώσαν σημασία καθόλου. Να μείνουνε εκεί που είναι και να τσακιστείς να έρθεις στην αίθουσα επιχειρήσεων. Μα του λέω είναι σοβαρή η κατάσταση. Να έρθεις εδώ, στέλνουμε τμήματα να επανδρώσουν την τοποθεσία. Πραγματικά, στο στρατόπεδο που ήμουν εγώ περνούσανε κάτι αυτοκίνητα φορτωμένα με κάποια τάγματα. Αλλά, όπως εκ των υστέρων απεδείχθη, αυτοί μόλις ξεφορτωθήκανε κάτω, αντί να πάνε μπροστά, αφήσανε τα αυτοκίνητα εκεί πέρα και πήγανε πίσω. Και ξεγελάστηκα κι εγώ. Μπορούσα να κάνω ανυπακοή και να πω στη μοίρα να φύγει. Εγώ είχα πει στη μοίρα να είναι έτοιμη με το πρώτο σήμα που θα πάρουνε να φύγει. Όταν διεπίστωσε ο ΑΓΕΕΦ ότι πράγματι αυτά που είχαμε αναφέρει εμείς ήταν σωστά, γιατί δεν πίστευε ότι είχε διαλυθεί το μέτωπο, έδωσε ένα σήμα στη 1:30 ώρα να συμπτυχθεί το πυροβολικό. Αυτή, όμως, η μονάδα αντί να έρθει από το δρομολόγιο αυτό που ήτανε ευάλωτο μεν εξ αποστάσεως περίπου 2 χιλιομέτρων, δεν είχαν κατεβεί πιο χαμηλά οι Τούρκοι, μπορούσε να περάσει, παρενοχλούμενη παρεσύρθη από κάποια πληροφορία, όπως έμαθα μετά από τους φαντάρους που γυρίσανε, και πήγε από ένα ανώμαλο δρομολόγιο να βγει. Ήταν αδιέξοδο, έχασε κάπου μια ώρα δύο και στις 4:00 η ώρα που ετοιμαζότανε πλέον να φύγει από εκεί, την περιμένανε μια διλοχία αλεξιπτωτιστών. Εδόθη μάχη. Πεζομαχήσανε εκεί πέρα μέχρι το βράδυ με απώλειες εκατέρωθεν. Τελικά, το υλικό, άλλο από τους όλμους που πέσανε, άλλο που πήραν φωτιά τα αυτοκίνητα που προσβληθήκανε, η φάλαγγα αυτή καταστράφηκε. Ήταν μια μοίρα με δύο πυροβολαρχίες, γιατί η άλλη πυροβολαρχία ήταν αλλού. 

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Κύριε μάρτυς θα παρακαλέσω στις επόμενες ερωτήσεις να μου απαντάτε σχεδόν μονολεκτικά. Με μία φράση. Δεν χρειάζονται περισσότερα. Όταν είχατε διαπιστώσει και εσείς ότι όλα τα τμήματα πεζικού είχανε οπισθοχωρήσει και είχε μείνει τελευταία μονάδα σε επαφή με τον εχθρό, το πυροβολικό. Αυτό σύμφωνα με τις στρατιωτικές αρχές είναι απαράδεκτο. Δηλαδή, πρώτα αναδιπλώνονται, οπισθοχωρούν οι μονάδες υποστήριξης και οι τελευταίες μονάδες που οπισθοχωρούν, που κινούνται προς τα πίσω, που συμπτύσσονται, είναι οι μονάδες πεζικού. Εδώ έγινε το αντίστροφο. Έμεινε λοιπόν η μονάδα αυτή σε επαφή και γι’ αυτό κατεστράφη. Είναι έτσι ή δεν είναι;

ΠΟΥΛΟΣ: Έτσι είναι.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Έτσι είναι. Αρκετά. Δεν χρειάζεται τίποτα άλλο.

ΠΟΥΛΟΣ: Διότι το ΓΕΕΦ πίστευε ότι υπάρχει γραμμή αμύνης.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Αρκετά. Κύριε μάρτυς υπάρχει εδώ, και θα την καταθέσω και στην επιτροπή, επιστολή της γυναίκας του διοικητού της μονάδος αυτής η οποία σας κατηγορεί για εσχάτη προδοσία.

ΠΟΥΛΟΣ: Εμένα;

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Και εσάς και την προϊσταμένη αρχή. Ότι, δηλαδή, εν γνώσει του ότι ήτανε σε επαφή με τους Τούρκους και ότι έπρεπε να έχει συμπτυχθεί η μονάδα και παρόλα αυτά εσείς δεν δώσατε τη διαταγή. Βεβαίως, εξηγήσατε τώρα ότι δεν σας άφηνε το ΓΕΕΦ. Λοιπόν, έχω σημειώσει ένα …

ΠΟΥΛΟΣ: Επ’ αυτού να σας πω κάτι. Όταν πήγα στη μονάδα απάνω και τους είπα να φορτώσουν τα πράγματα και να είναι έτοιμοι να φύγουν, αλλά έπρεπε να μου επιτρέψουν να φύγουν, ήταν και η σύζυγος του κ. Καλμπουρτζή εκεί.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Και η σύζυγος, το αναφέρει η ίδια.

ΠΟΥΛΟΣ: Ήτανε και η ίδια εκεί ως επισκέπτρια, δεν ήταν, λοιπόν, τόσο επικίνδυνα τα πράγματα την ώρα εκείνη. Τα πράγματα γίνανε επικίνδυνα για τη μονάδα μετά τη 1:00 η ώρα το μεσημέρι.

ΜΕΛΟΣ: Δεν ακούγεται.

ΠΟΥΛΟΣ: Είχε πάει επίσκεψη στη μονάδα του. Είχε ησυχία.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Πείτε μας με ποιον επικοινωνήσατε στο ΓΕΕΦ, για το θέμα της μοίρας και σας απαγόρευσε να τη συμπτύξετε;

ΠΟΥΛΟΣ: Τρεις φορές μου απαγόρευσε ο ίδιος ο Γεωργίτσης, 1:00 το βράδυ, σε νυχτερινή σύσκεψη που αναφέραμε ότι το Δίκωμο κάτω έσπασε και εγκατελείφθη το πλευρό. Δεν το παραδεχότανε, γιατί είχε άλλες αναφορές. Του λέγανε ψέματα οι δικοί του. Μία στην πρωινή σύσκεψη που με διέταξε να πάω στη μονάδα να τους εμψυχώσω και όχι να ζητάμε σύμπτυξη. Ότι έχω πανικοβληθεί. Εν συνεχεία, πήρα από το τηλέφωνο του στρατοπέδου που είναι στο Συγχαρί, κοντά εκεί που ήτανε η μοίρα κάνα δυο χιλιόμετρα, πήρα, μου φαίνεται ήταν ο διευθυντής του 3^ου Γραφείου.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Άρα, λοιπόν, είχατε Γεωργίτση και διευθυντή του 3^ου Επιτελικού Γραφείου.

ΠΟΥΛΟΣ: Και εν συνεχεία πήγα αυτοπροσώπως πάλι εγώ κατευθείαν και το είπα στον Γεωργίτση.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Ότι πήγατε το λέει κι εδώ.

ΠΟΥΛΟΣ: Εν συνεχεία, πήγα πίσω και τα είπα στον Γεωργίτση ξανά.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Το είπατε και προφορικά;

ΠΟΥΛΟΣ: Ξανά. Και απαγόρευε πάλι. Σας είπα, το σφάλμα το δικό μου ήταν ότι ενεπλάκην σ’ αυτό το πράγμα. Ενώ άλλες μονάδες που ήταν σε άλλο τομέα ύστερα …

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Δεν χρειάζονται αυτά. Θα σας πω το εξής, κύριε μάρτυς θα σας παρακαλέσω … Εδώ, όπως εσείς ξέρετε πολύ καλά, υπήρξατε εκπαιδευτής και τα γνωρίζετε αυτά, ισοπεδώθηκαν όλες οι αρχές του πολέμου. Έφυγαν τα τμήματα πεζικού και έμεινε πίσω σε επαφή με τον εχθρό η μονάδα υποστήριξης. Αυτό είναι πρωτοφανές στα στρατιωτικά χρονικά. Είναι έτσι;  Είπατε ότι είναι έτσι. Δεύτερον …

ΠΟΥΛΟΣ: Δυο λεπτά.  Για τη μία μονάδα; Γιατί εγώ σας απαντώ ότι μείνανε πέντε μονάδες σε επαφή με τον εχθρό.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Πέντε. Πυροβολικού και σας απαγόρευσαν να τις συμπτύξετε κτλ. Εδώ έχω σημειώσει ένα δυο σημεία. Αναφέρει η σύζυγος του διοικητού, ο οποίος φέρεται ως νεκρός, εκείνη όμως λέει ότι είναι αιχμάλωτος. «Ο συνταγματάρχης Πούλος Γεώργιος απήντησε ότι τα ελικόπτερα που πετούσαν εκεί από πάνω είναι των ΟΗΕδων» ενώ αυτή λέει ότι ήταν τούρκικα «και πάνε για διαπραγματεύσεις». Το είπατε εσείς αυτό στη σύζυγο;

ΠΟΥΛΟΣ: Όχι, αλλά μπορώ να τον κατονομάσω ποιος το είπε.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Ποιος το είπε;

ΠΟΥΛΟΣ: Ο ταγματάρχης Εμμανουήλιδης. Εγώ ήμουνα απών. Μου ανεφέρθη μετά. Αλλά επειδή μίλησε από τον ασύρματο διοικήσεως και υποτίθεται ότι μιλάει ο διοικητής πυροβολικού …

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Πιθανόν να ενομίσθη ότι είστε εσείς.

ΠΟΥΛΟΣ: Ενομίσθη αυτό. Γιατί εγώ είχα σαφή γνώση, σας είπα στις 9 η ώρα το πρωί εγώ είχα φάει δύο σφαίρες.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Πιο κάτω, θα μου επιτρέψετε άλλη μία ερώτηση, λέει «Ο συνταγμάταρχης Πούλος είπε, δεν θα φύγετε από εδώ πριν σας δώσω εγώ διαταγή. Δεν θα ρίξετε ντουφεκιά. Οπότε χωρίς άλλη συζήτηση έφυγε βιαστικά λες και τον κυνηγούσαν». Καλά, αυτό είναι δική της περιγραφή.

ΠΟΥΛΟΣ: Όχι. Τα λέει η κυρία.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Το είπατε εσείς αυτό;

ΠΟΥΛΟΣ: Δεν θα ρίξουν ντουφεκιά.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Είχε αρχίσει η εκεχειρία για να πείτε μην ρίξετε ντουφεκιά;

ΠΟΥΛΟΣ: Η εκεχειρία είχε αρχίσει από την προηγούμενη μέρα.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Αυτό λέω. Στα πλαίσια της εκεχειρίας είπατε μην ρίξετε ντουφεκιά.

ΠΟΥΛΟΣ: Όχι. Δεν είπα να μην ρίξουνε ντουφεκιά. Εγώ τους έβαλα να τάξουνε πυροβόλα, να έχουν υπό έλεγχο την εσοχή που είχαν κάνει στην Αλωνάγρα οι Τούρκοι. Και μάλιστα και αντιαεροπορικά πολυβόλα, ώστε να ελέγξουν τυχόν προώθηση πεζοπόρων τμημάτων. Η κυρία λέει ψέματα, διότι τους έδιωξα εγώ λόγω της επικινδυνότητας της κατάστασης.

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ: Μα κύριε μάρτυς, εγώ σας ρωτάω, δεν με ρωτάτε εσείς. Σας παρακαλώ.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ναι εντάξει. Διαψεύδει την κυρία, κύριε συνάδελφε.

ΠΟΥΛΟΣ: Εγώ παρέμεινα στη μάχη. Έφυγα πολύ αργότερα. Πρώτα την έδιωξα και μετά έκανα σύσκεψη των αξιωματικών και τους είπα ποια είναι η κατάσταση και τους ενημέρωσα. Όχι παρουσία της γυναικός. Αλίμονο τι το κάναμε δηλαδή;”

Σύμφωνα με άλλες αφηγήσεις διασωθέντων ανδρών της 181 ΜΠΠ ο διοικητής πυροβολικού επικαλέστηκε στη συζήτηση με τον Καλμπουρτζή, το πρωί της 23ης Ιουλίου 1974, το παράδειγμα του ήρωα του πυροβολικού λοχαγού Κοσκινά, που σκοτώθηκε πάνω στα πυροβόλα του στο “ατύχημα του Σόροβιτς”, στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο…

Το 2011 στον Στυλιανό Καλμπουρτζή απονεμήθηκε από την ελληνική πολιτεία ο βαθμός του αντιστρατήγου. Η Ελπίδα Καλμπουρτζή απεβίωσε το 2013, ως σύζυγος αγνοουμένου. Ο Γ. Πούλος αποστρατεύτηκε το 1977 με τον βαθμό του υποστρατήγου. Η Μαρία Στ. Καλμπουρτζή εδώ και μερικά χρόνια, ως πρόεδρος της Πανελλήνιας Επιτροπής Γονέων και Συγγενών Αδηλώτων Αιχμαλώτων και Αγνοουμένων της Κυπριακής Τραγωδίας έδωσε με σθένος τις δικές της “επίσημες” μάχες, είναι ιδιαίτερα αγαπητή στην Κύπρο και ειδικά στους βετεράνους πυροβολητές αλλά και στο επιστημονικό προσωπικό που εργάζεται στις ανασκαφές της ΔΕΑ, και αποτελεί μιαν από τις πιο αναγνωρίσιμες προσωπικότητες των οικογενειών των αγνοουμένων στον τραχύ μοναχικό τους δρόμο. Η ταφή των λειψάνων του πατέρα της, στη Σχολή Πυροβολικού ήταν το τέλος (;) ενός δρόμου που κράτησε 47 ολόκληρα χρόνια. Ένας δρόμος οδύνης, πόνου, οργής και αναζήτησης, που συνεχίζεται για περισσότερες από 800 οικογένειες Ελλήνων Κυπρίων και Ελλαδιτών αγνοουμένων του 1974.