Για τους εκατοντάδες τραυματίες, πολίτες και στρατιωτικούς, ο πόλεμος του 1974 δεν τελείωσε στο πεδίο της μάχης. Οι περισσότεροι από αυτούς μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο της Λευκωσίας, όπου το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό με υπεράνθρωπες προσπάθειες έδινε τον δικό του πόλεμο για την περίθαλψη και σωτηρία των τραυματιών. Οι σοβαρότερα τραυματισθέντες μεταφέρθηκαν με την πρώτη ευκαιρία στην Ελλάδα και για δεκάδες χρειάστηκε η μεταφορά τους σε άλλες χώρες. Ένας από τους τραυματίες αξιωματικούς της πρώτης φάσης της εισβολής, ο αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Μπίκος, διοικητής του 316 Τ.Ε., περιγράφει τις τραγικές στιγμές που βίωσε στο Νοσοκομείο Λευκωσίας και στην Αθήνα, όπου μεταφέρθηκε, την 1^η Αυγούστου 1974.  (Πηγή: Δημήτριος Μπίκος, Πώς χάσαμε το 38% της Κύπρου. Τα θύματα της τουρκικής εισβολής και η δίκη των στρατηγών. 20 Ιουλίου 1974. Η μοιραία μέρα, Αθήνα: Λογοθέτης, 2000, σσ. 74-75. Το απόσπασμα αναδημοσιεύθηκε και στον Α’ τόμο του έργου «1974. Μάρτυρες και μαρτυρίες», που επιμελήθηκα και εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Ο Φιλελεύθερος» τον Ιούλιο του 2011, σσ. 113-114)

«Στον θάλαμό μου, θάλαμο Αξιωματικών, μεταφέρθηκα λίγα λεπτά μετά την ανάνηψή μου από τη νάρκωση. Εκεί συνάντησα τον αντισυνταγματάρχη Μπούτο Γεώργιο[1], πολύ βαριά τραυματισμένο. Ήταν στο μεσαίο κρεβάτι, του μίλησα, δεν μου απάντησε, δεν άνοιξε το στόμα του, γνώριζε την τύχη του, σκεπτόταν τα παιδιά του, τη γυναίκα του που θα τους άφηνε μόνους, απροστάτευτους, ποιος τάχα θα τους φρόντιζε; Η πολιτεία, οι Ένοπλες Δυνάμεις αρνήθηκαν να το κάνουν και εξακολουθούν να αρνούνται. Τα παιδιά σου τα φρόντισε η άξια γυναίκα σου, Γιώργο κοιμήσου ήσυχα εκεί στο χώρο των ηρώων.

Στο ακραίο κρεβάτι ο υπολοχαγός Τσώνος Σωτήριος με κοιλιακό τραύμα, ανήσυχος, απείθαρχος και απαιτητικός τραυματίας, έκανε πράγματα που δεν έπρεπε, αναγκάσθηκα να τον παρατηρήσω για να του προστατεύσω την υγεία, δυστυχώς ήταν αργά. Τα κοιλιακά τραύματα είναι πολύ επικίνδυνα, φέρουν μέσα τους την πιθανότητα εμφανίσεως περιτονίτιδος, ο Τσώνος έδειξε τέτοια σημεία, είχε ένα τρομερό λόξιγκα. Φωνάξαμε τους γιατρούς, τον πήρανε αμέσως και τον πήγανε στο χειρουργείο, τον έφεραν τις πρωινές ώρες, τον είδα με χαμηλό ηθικό, του είπα θα παρατείνεις το χρόνο της ανάρρωσής σου, μου απαντά: «Κύριε αντισυνταγματάρχα, είμαι 30 ετών, αρραβωνιασμένος, δεν θέλω να πεθάνω.» Ταράχθηκα, φωνάζω τον γνωστό μου γιατρό και τον ρωτάω για την υγεία του υπολοχαγού, μου λέει: «Η ζωή του τελειώνει στις 7 μ.μ.». Στις 5 μ.μ πλησιάζω στο κρεβάτι του, του μιλώ, με κοιτάζει, δεν μου απαντά, ο Τσώνος, το παλληκάρι της ΕΛΔΥΚ ετοιμαζόταν για το ταξίδι της μη επιστροφής.

Στα απέναντι κρεβάτια τρεις έφεδροι αξιωματικοί, ο ένας Ελλαδίτης, οι άλλοι Κύπριοι, ο Κύπριος καταδρομέας, τραυματισμένος στο κεφάλι, δεν μας μίλησε, δεν άνοιξε τα μάτια του, ήταν ο πρώτος θάνατος στον θάλαμό μας από τραυματισμό, δεύτερος ο Τσώνος, τρίτος ο Μπούτος, αυτός πρόλαβε και πάτησε το φορείο που τον μετέφερε στο χώμα της Αθήνας, πέθανε στις 3 Αυγούστου 1974 στο θάλαμο εντατικής του 401 ΓΣΝ, τον θάψανε χωρίς τιμές, τυχαία ο συμμαθητής του ο Μιχάλης ο Περιμένης έμαθε για την κηδεία του. Με την παρουσία του στο χώρο της εκκλησίας, με τον επικήδειο λόγο του ο Περιμένης τίμησε τον ήρωα.

Το νοσηλευτικό προσωπικό του Νοσοκομείου [Λευκωσίας], νοσοκόμες με υψηλή ιατρική μόρφωση, ήταν άριστο στην παροχή νοσηλευτικής φροντίδας και ψυχολογική στήριξη.

Στο διπλανό θάλαμο ένα στρατιωτάκι από την Κρήτη, βαριά τραυματισμένο, έδειχνε τη χαρά του όταν τον πλησίαζα και τον ρωτούσα για την κατάσταση του τραύματός του, τον επισκεπτόμουν πολύ τακτικά, ο γιατρός μου είπε «αυτός ο τραυματίας δεν θα τα καταφέρει, έχει τραύμα στο μηρό, φαίνεται το κόκκαλο». Ο στρατιώτης μεταφέρθηκε μαζί με μένα στο 401 ΓΣΝ και εκεί τον επισκεπτόμουν τακτικά. Ένα πρωινό μαθαίνω ότι η κατάσταση της υγείας του βελτιώθηκε σημαντικά, διέφυγε τον κίνδυνο, θα θεραπευτεί. Φεύγω, πηγαίνω στον θάλαμό του, τον αγκαλιάζω, τον φιλώ και του λέγω «Θα γίνεις καλά, μην ανησυχείς». Αυτός τα χάνει, ο πατέρας του με κοιτάζει αμήχανα, αγνοούσε την κατάσταση του παιδιού του και ο στρατιώτης τη δική του κατάσταση.

Ιατρικό φαινόμενο, η φωτογραφία του δημοσιεύθηκε σε κάποιο τεύχος της «Στρατιωτικής Επιθεωρήσεως», στο ίδιο τεύχος δημοσιεύθηκε και η φωτογραφία Κύπριου στρατιώτου με το καμένο από τις βόμβες ναπάλμ σώμα του.

Από το Νοσοκομείο της Λευκωσίας αναχώρησαν για το 401 ΓΣΝ οι τραυματίες με κοιλιακά τραύματα, ημέρα αναχωρήσεως η 1-8-74, μέσο μεταφοράς μας αεροσκάφος του Ελβετικού Ερυθρού Σταυρού. Αναχωρήσαμε από το αεροδρόμιο των αγγλικών βάσεων, στη διαδρομή στο ύψος της νήσου Ρόδου, ζήτησα καφέ, νόμιζα ότι το προσωπικό που μας φρόντιζε ήταν Ελβετοί νοσοκόμοι. Ήταν όλοι τους γιατροί, μου φτιάξανε καφέ, άναψα το τσιγάρο μου και σκεπτόμουνα την άφιξή μου  στην Αθήνα, την υποδοχή μας.

Λίγα λεπτά αργότερα με πλησιάζει ο γιατρός και μου λέει: «Σας παρακαλώ να σβήσετε το τσιγάρο σας, θα δώσουμε οξυγόνο στο διπλανό σας τραυματία, είναι πολύ βαριά.» Έσβησα το τσιγάρο, γύρισα το κεφάλι μου, είδα τον Γεώργιο Μπούτο, αυτός ήταν που χρειαζόταν οξυγόνο.

Στο αεροδρόμιο του Ελληνικού φθάσαμε την 18.00 της 1-8-74, μας περίμενε ο αντισυνταγματάρχης Κατσέας Γεώργιος, ουδείς άλλος. Το αεροσκάφος τροχοδρόμησε σε υπόστεγο του αεροδρομίου, εκεί μας παρέλαβαν τα στρατιωτικά φορειοφόρα και μας μετέφεραν ταχύτατα στο 401 ΓΣΝ. Τους τραυματίες από τουρκικές σφαίρες, τους υποδέχθηκε ένας αντισυνταγματάρχης, τους κρύψανε στο υπόστεγο, τους μετέφεραν ταχύτατα στο Νοσοκομείο, δεν επέτρεψαν στους συγγενείς τους να τους δουν, δεν ενημέρωσαν τους συγγενείς για την άφιξή τους στο αεροδρόμιο, για την είσοδό τους στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Υπάρχει εξήγηση τέτοιας συμπεριφοράς; Να τη δώσεις εσύ αγαπητέ αναγνώστη.»…

---

[1] Διοικητής του 286 ΜΤΠ, που τραυματίστηκε βαρύτατα κατά τον βομβαρδισμό από την τουρκική αεροπορία της αυτοκινητοπομπής της μονάδας του προς την Κερύνεια, στο χωριό Κοντεμένος. Σύμφωνα με τις διαταγές του ΓΕΕΦ το 286 ΜΤΠ ξεκίνησε από τη Λευκωσία τις πρωινές ώρες της 20^ης Ιουλίου, για να κινηθεί στον μοναδικό αυτοκινητόδρομο υπό τον έλεγχο της Δημοκρατίας που συνέδεε τη Λευκωσία με την Κερύνεια. Ο ανχης Γ. Μπούτος απεβίωσε στις 3 Αυγούστου 1974, μετά τη μεταφορά του στην Αθήνα.  Το 286 ΜΤΠ θρήνησε στην αεροπορική επιδρομή στον Κοντεμένο 7 αξιωματικούς και οπλίτες και είχε και 25 τραυματίες.

Στη φωτογραφία το Ψυχιατρείο Αθαλάσσας, μετά τους βομβαρδισμούς της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας, 20 Ιουλίου 1974. Το Ψυχιατρείο και πολλοί ασθενείς του, οι οποίοι σκοτώθηκαν, “πλήρωσαν” τη γειτνίαση με τα γειτονικά στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς.