Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες ογδόντα χρόνια από την εκκένωση της Δουγκέρκης, που σημάδεψε τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Στις 26 Μαΐου 1940 ξεκίνησε η επιχείρηση για τη μεταφορά του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος από το πολεμικό ναυτικό και με κάθε πλεούμενο που ήταν διαθέσιμο ή είχε καταπλεύσει από τις αγγλικές ακτές. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε τα χαράματα της 4^ης Ιουνίου 1940. Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις πέρασαν τη Μάγχη περίπου 340.000 στρατιώτες του βρετανικού, γαλλικού, βελγικού και καναδικού στρατού. Η απρόσμενη επιτυχία (χαρακτηρίστηκε θαύμα) της επιχείρησης μετρίασε την απογοήτευση από τη συνθηκολόγηση του Βελγίου και της Γαλλίας και την εντυπωσιακά εύκολη χιτλερική προέλαση και ήταν ένα σκίρτημα ελπίδας για τον νέο πρωθυπουργό, Winston Churchil.

Το πρωτοσέλιδο του “Νέου Κυπριακού Φύλακος” της 5ης Ιουνίου 1940 αποτυπώνει το πώς μεταφέρθηκε στην Κύπρο η ομιλία του Churchill της  προηγούμενης μέρας και η είδηση για την εκκένωση της Δουγκέρκης

Οι περισσότερες από τις επετειακές εκδηλώσεις που οργανώνονταν για φέτος στη Δουγκέρκη ματαιώθηκαν, λόγω της πανδημίας. Έτσι, η ανεμοδαρμένη πόλη της Γαλλίας με την τεράστια αμμώδη παραλία, το βορειότερο λιμάνι της χώρας στη Μάγχη, κοντά στο Βέλγιο, παραμένει άχρωμη και σιωπηλή, ακολουθώντας τη μονοτονία του αιώνιου κύκλου της παλίρροιας: όπως ακριβώς οι ανώνυμοι και αμίλητοι πρωταγωνιστές της πρόσφατης (2017) επικής ταινίας του Christopher Nolan «Dunkirk» προσωποποιούν τα βουβά πλήθη των μυριάδων «αγνώστων στρατιωτών» της αρχέγονης μάνητας του πολέμου.

Φωτογραφία από την ταινία “Dunkirk” (2017)

Ανάμεσα στους χιλιάδες άνδρες του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος που πέρασαν σώοι τη Μάγχη ήταν και περίπου 500 Κύπριοι ημιονηγοί. Είχαν καταταχθεί εθελοντικά, τον Νοέμβριο – Δεκέμβριο 1939 και έφτασαν στη Μασσαλία, μέσω Αιγύπτου, στις αρχές Ιανουαρίου 1940. Από εκεί μεταφέρθηκαν σιδηροδρομικώς, διασχίζοντας τη Γαλλία, στην περιοχή του Αρράς. Στην ίδια περιοχή, είχαν πολεμήσει στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο αρκετοί Κύπριοι – μέλη των ελληνικών εθελοντικών λόχων του Βαλσαμάκη και του Γύπαρη, με τον γαλλικό στρατό, ή μεμονωμένοι, στον βρετανικό στρατό. Η άφιξη των Κυπρίων ημιονηγών στη Γαλλία ανακοινώθηκε από τον Βρετανό πρωθυπουργό Neville Chamberlain στη Βουλή στις 16 Ιανουαρίου 1940: ήταν τα πρώτα αποικιακά στρατεύματα που έσπευσαν να προασπίσουν «τα εδάφη μας και τις ελευθερίες μας εναντίον του κοινού εχθρού».

Κύπριοι ημιονηγοί στη Γαλλία. Η φωτογραφία πρωτοδημοσιεύθηκε σε αγγλικά περιοδικά της εποχής (1940). Δημοσιεύθηκε και στο Πέτρος Παπαπολυβίου (εισαγωγή-επιμέλεια),

Οι Κύπριοι εθελοντές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου: Τα Μητρώα, οι Κατάλογοι και ο Φόρος του αίματος, Λευκωσία 2012

Στα τέλη Μαΐου 1940, οι Κύπριοι ημιονηγοί κάλυψαν με νυκτερινή οδοιπορία τα 130 περίπου μίλια από το Αρράς μέχρι τη Δουγκέρκη και επιβιβάστηκαν στα βρετανικά πλοία. Υπάρχουν αναφορές ότι το ταξίδι τους προς τις ακτές διήρκησε μέχρι δέκα μέρες. Έγραφε στη γυναίκα του ο ημιονηγός Κολοκοτρώνης Χατζηκυριάκου, από τη Χοιροκοιτία: «Το μόνον που θέλω να σας γράψω είναι, ότι από την Γαλλίαν μας έφυγαν όλους μας από τις 27 του μηνός [Μαΐου]. Επεριπλανώμαστε μέσα στα δάση έως τες 25 του μηνός. Τέλος απεφάσισαν οι αξιωματικοί μας να αφήσωμεν τες μούλες για να γλυτώσουμεν. Αλλά ο Θεός δεν ήθελεν ημείς, καθ’ ο άνθρωποι, να πάθουμεν τίποτε. Επεράσαμεν όλοι μας από την τρίχαν του θανάτου και μέσα στο πλοίον ο εχθρός μας έτρεχε. Δεν έλεγε κανένας μας ότι θα εγλύτωνεν. Εσηκωνούμαστε το πρωί, αγκαλιαζόμαστε αναμεταξύ μας διότι δεν ξεύραμε έως την νύκταν αν θα ευρεθούμαστεν μαζί. Αλλά τώρα στο Λονδίνο ήμαστεν πολύ ήσυχοι διότι μούλες δεν έχουμεν· φαγί και ύπνον.»

Γερμανικό προπαγανδιστικό φυλλάδιο προς τους συμμάχους στρατιώτες στη Γαλλία. Το κύριο στρατόπεδο των Κυπρίων ημιονηγών, στην περιοχή του Αρράς (στο μικρό χωριό Mont-Saint-Eloi), βρίσκεται στο μέσο περίπου της νοητής γραμμής μεταξύ Αμιένης και Λιλ, όπως απεικονίζεται στον χάρτη του φυλλαδίου

Οι απώλειες των ημιονηγών ήταν τέσσερις αιχμάλωτοι: Δημήτρης Γεωργή (από την Καλοψίδα), Νικόλας Διολεττή (Κάτω Δίκωμο), Αναστάσης Προκοπίου (Ασγάτα) και Παναγιώτης Σάββα (Λεμεσός). Η εξαφάνισή τους γνωστοποιήθηκε στην Κύπρο με ανακοίνωση του Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών, πέντε μήνες αργότερα, στις 25 Οκτωβρίου 1940.

Δημοσίευμα στον κυπριακό Τύπο (26 Οκτωβρίου 1940) με τα ονόματα των “ελλειπόντων” ημιονηγών στη Δουγκέρκη. Τελικώς, ήταν όλοι αιχμάλωτοι

Δυο βδομάδες προηγουμένως, στα μέσα Οκτωβρίου, είχαν φτάσει στην Αμμόχωστο οι πρώτοι εκατό ημιονηγοί της Δουγκέρκης, με ολιγοήμερη άδεια. Τους επιφυλάχθηκε θερμή υποδοχή. Μετά τη Γαλλία, είχαν μεταφερθεί σε στρατόπεδα έξω από το Λονδίνο. Από εκεί σώζεται και ένα μικρό φιλμ, που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, όπου παρελαύνουν και τραγουδούν, με τη συνοδεία φλογέρας. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν μέσω Ατλαντικού στην Αίγυπτο, αφού η έξοδος της Ιταλίας στον πόλεμο απαγόρευε το ταξίδι στη Μεσόγειο. Ας σημειωθεί ότι οι ελληνικές εκπομπές του χιτλερικού ραδιοφώνου, με μεγάλη ακροαματικότητα στην Κύπρο, υποστήριζαν ότι οι Κύπριοι στρατιώτες εγκαταλείφθηκαν στη Γαλλία με βαρύτατες απώλειες, προπαγάνδα στην οποία προσπάθησαν να απαντήσουν οι βρετανικές υπηρεσίες.

Στις 26 Μαΐου 1940, πρώτη μέρα της επιχείρησης στη Δουγκέρκη, είχε τιμηθεί και στην Κύπρο η «εορτή της Αυτοκρατορίας». Ο Κυβερνήτης ζήτησε από τον μητροπολίτη Πάφου Λεόντιο, τοποτηρητή της Αρχιεπισκοπής, να γίνουν δεήσεις στους ναούς για τη νίκη της Βρετανίας και των συμμάχων της. Ο Λέοντιος δέχθηκε· όμως οι δεήσεις αναπέμφθηκαν «υπέρ της ειρήνης και σωτηρίας των υπέρ της δικαιοσύνης και ελευθερίας αγωνιζομένων λαών». Διαφορές στη διατύπωση των στόχων με εποικοδομητική σαφήνεια…

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 30 Μαΐου 2020