Ανάμεσα στις ιδιαιτερότητες της πανδημίας που βιώνουμε, είναι και η ανάδειξη στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας των επαγγελματιών στον χώρο της υγείας, των γιατρών, του νοσηλευτικού και διοικητικού προσωπικού, των εργαζομένων στα νοσοκομεία, αντρών και γυναικών, που επωμίστηκαν, με αυτοθυσία και αυταπάρνηση, το κύριο βάρος αντιμετώπισης του βροτολοιγού ιού. Το σημερινό άρθρο αποτελεί και μια ελάχιστη έκφραση της οφειλόμενης ευγνωμοσύνης, σε όλους αυτούς, γιατρούς και νοσηλευτές / νοσηλεύτριες, της πρώτης γραμμής και τους πολλαπλάσιους αφανείς, σε έναν κόσμο που ξεχνά γρήγορα… Και όπου η αποθέωση απέχει από τη διαπόμπευση, όσο το like από το dislike στα πληκτρολόγια της σύγχρονης διαδικτυακής παραφροσύνης.

Για την ιστορία της ιατρικής στην Κύπρο υπάρχουν, πια, αρκετά βιβλία. Μετά τις εργασίες των πρωτοπόρων Νεοκλή Γ. Κυριαζή και Κύπρου Χρυσάνθη, γιατρών με τεράστια προσφορά στα κυπριακά γράμματα, τις τελευταίες δεκαετίες έχουν κυκλοφορήσει σπουδαία βιβλία για την ιατρική στην Κύπρο: Ξεχωρίζω εδώ, στα στενά όρια της στήλης, τους δύο θεμελιώδεις τόμους του Πολιτιστικού Κέντρου Ομίλου Λαϊκής, Γιατροί της Κύπρου: Βιογραφικός Οδηγός 1737-1960, και Η Ιατρική στην Κύπρο. Από την Αρχαιότητα μέχρι την Ανεξαρτησία, και το πιο πρόσφατο του Λάκη Κ. Αναστασιάδη, Κυπρίων ιατρών έργα. Η ιατρική στην Κύπρο, 1950-2015. Για τους γιατρούς και ποικίλους τομείς της ιατρικής στην Κύπρο κατά τους τελευταίους δύο αιώνες έγραψαν βιβλία ή άρθρα, ανάμεσα σε άλλους, οι Ahmet An, Αρετή Αναστασιάδου, Αμερίκος Αργυρίου, Μιχάλης Βωνιάτης (για τη φυματίωση), Ανδρέας Π. Γεωργιάδης (από τους πρώτους ειδικούς μελετητές), Ανδρέας Δ. Δημητριάδης, Τάκης Ευαγγελίδης, Γεώργιος Κοζάκος, Άννα Γ. Μαραγκού, Θεοχάρης Σταυρίδης, Ιωάννης Φάκας (για το Σανατόριο Κυπερούντας), Κυριάκος Χατζηκυριακίδης (για την κυπριακή «φάρμα των λεπρών») Χρύσανθος Χρυσάνθου (για την ανυπολόγιστη προσφορά των γιατρών και των νοσηλευτών και τις αναμνήσεις τους από το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή του 1974), κ.ά.

Πέρα από τη βιβλιογραφία και τα εκατοντάδες, πλέον, επιστημονικά άρθρα σε ειδικά ιατρικά περιοδικά, και το κλινικό ή συμβουλευτικό τους έργο, η προσφορά των γιατρών στη νεότερη και σύγχρονη ιστορία της Κύπρου είναι πολύπλευρη. Επιλέγω σήμερα να σταθώ στους πρώτους τρεις Κύπριους γιατρούς που φοίτησαν στην Ιατρική του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς η ζωή και το έργο τους είναι ενδεικτικά για την αποδοχή του ιατρικού επαγγέλματος στην Κύπρο. Ο πρώτος Κύπριος πτυχιούχος γιατρός του Πανεπιστημίου Αθηνών ήταν ο Ιωάννης Ευκλείδης, το 1857, από τα Καμινάρια της Μαραθάσας, ο τρίτος φοιτητής από το νησί μας που γράφτηκε στο Εθνικό Πανεπιστήμιο, από όπου αποφοίτησε μετά πολλών επαίνων. Όμως στην Κύπρο, και παρότι συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, έμεινε γνωστός για την εκκεντρικότητά του και για τις «επιχειρήσεις» του (διατηρούσε …άτυπη μεταφορική εταιρεία από καμήλες, που στεγάζονταν στη γνωστή στους παλιούς Λευκωσιάτες «καμπιά του Ευκλείδη»). Κυκλοφορούν μέχρι τις μέρες μας ανέκδοτα για την επιστημονική του ανεπάρκεια και την αδυναμία – ή αδιαφορία – προσαρμογής στο κυπριακό περιβάλλον…

Ο δεύτερος Κύπριος που γράφτηκε στην Ιατρική Αθηνών, ο Θρασύβουλος Κ. Ρώπας, από τη Λάρνακα, συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, από όπου πήρε το πτυχίο του, το 1869. Εργάστηκε ως γιατρός στην Αλεξάνδρεια, τη Λάρνακα και τη Λευκωσία και εξέδωσε τα «Ποιημάτια» την πρώτη ποιητική συλλογή που τυπώθηκε σε κυπριακό τυπογραφείο (1879). Ασχολήθηκε και με ψυχιατρικά περιστατικά, εξ ου και η παροιμιώδης φράση «Χρωστάς του Ρώπα». Τελικώς, έπεσε σε μελαγχολία και αφού το προσπάθησε, κατάφερε να πάρει τη σωστή δοσολογία φαρμάκων και αυτοκτόνησε πριν κλείσει τα πενήντα του (1890).

Από τα “Ποιημάτια” του Θ. Ρώπα (Λάρνακα 1879). Ένα από τα κάπως αισιόδοξα ποιήματά του…

Ο τρίτος Κύπριος φοιτητής της Ιατρικής Αθηνών (πτυχίο 1869), με σπουδές επίσης στο Παρίσι και λογοτεχνικό έργο ήταν ο Λευκωσιάτης Ιωάννης Γ. Καραγεωργιάδης. Εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό όπου διετέλεσε Δήμαρχος της πόλης για πολλά χρόνια και ήταν ο ιδρυτής του ελληνικού τεκτονισμού στην Κύπρο. Νυμφεύτηκε την Αρσακειάδα δασκάλα της Λεμεσού Ελένη Έβερτ (θεία του Αστυνόμου Άγγελου Έβερτ). Σπουδαιότερος, τόσο ως γιατρός όσο και ως λόγιος, υπήρξε ο γιος τους, Έρμαν Καραγεωργιάδης (Cara), που έζησε και εργάστηκε στη Γαλλία.

Οι πρώτοι στίχοι από το “Κύπρος δούλη” (Λευκωσία 1895) του Ι. Καραγεωργιάδη

Ο Ευκλείδης, ο Καραγεωργιάδης και ο Ρώπας είναι τρεις αντιπροσωπευτικοί τύποι γιατρού στην Κύπρο του 19^ου αιώνα: έζησαν μεταξύ της επιστήμης τους, της πολύχρονης μελέτης, της αγάπης στη λογοτεχνία, της εμπλοκής τους στα κοινά και στην πολιτική, της εύκολης λοιδωρίας, της μελαγχολίας. Του άχαρου ρόλου τους, μεταξύ της προστασίας του δώρου της ζωής και της θλιβερής πιστοποίησης της ανθρώπινης απώλειας… Το τι έχει αλλάξει στην εποχή μας ως προς τις ιδιαιτερότητες του ιατρικού επαγγέλματος, αφήνεται στην κρίση των αναγνωστών και αναγνωστριών…

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 11 Απριλίου 2020.