Για τον Δημήτρη Χριστόφια, που απεβίωσε την προπερασμένη Παρασκευή και κηδεύτηκε την περασμένη Τρίτη, 25 Ιουνίου 2019, έχουν γραφτεί και έχουν ειπωθεί πολλά αυτές τις μέρες.

Στο σημερινό μας σημείωμα θα σταθούμε σε ορισμένα από τα στοιχεία που χαρακτήριζαν τον βίο του εκλιπόντος, ξεκινώντας από την καταγωγή του, το Κάτω Δίκωμο της επαρχίας Κερύνειας. Απώτερη καταγωγή από χωριά είχαν και άλλοι από τους επτά, μέχρι σήμερα, προέδρους της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τον πρώτο, τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, να έχει ακόμη πιο «ταπεινές και καταφρονεμένες» ρίζες, αφού γεννήθηκε στην Παναγιά της Πάφου. Εκείνο που σίγουρα διαφοροποιεί τον Δημήτρη Χριστόφια από τους υπόλοιπους προέδρους είναι η προσφυγική του ιδιότητα, από το 1974.

Ο εκλιπών σπούδασε στη Σοβιετική Ένωση, όπως κι ο πρώτος γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ, Πλουτής Σέρβας. Από το 1988 μέχρι το 2009, υπήρξε ο τέταρτος γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ, ύστερα από τους Σέρβα, Φιφή Ιωάννου και Εζεκία Παπαϊωάννου. Η εικοσαετής θητεία του στην κεντρική ηγεσία του ΑΚΕΛ, μαζί με τα σαράντα περίπου χρόνια κεντρικής καθοδήγησης από τον Παπαϊωάννου (1949-1988) ουσιαστικά έχουν διαμορφώσει τη σύγχρονη φυσιογνωμία του κυπριακού κομμουνιστικού κόμματος. Και ήταν ο Δ. Χριστόφιας που κατάφερε να γίνει ο πρώτος κομμουνιστής πολιτικός που εκλέχθηκε πρόεδρος της Βουλής, το 2001, και πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το 2008.

Ο Δ. Χριστόφιας οφείλει πολλά από την κοινωνική και κομματική του ανέλιξη στον Εζεκία Παπαϊωάννου, και δεν εννοούμε μόνο την εκλογή του στη γενική γραμματεία του ΑΚΕΛ, το 1988. Όπως γράφει στην αυτοβιογραφία του, («Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία», Λευκωσία 2016), σε μια επίσκεψη του Παπαϊωάννου στο Δίκωμο, την οποία τοποθετεί μετά τα γεγονότα της Κοφίνου, του Νοε. 1967 ο νεαρός γραμματέας του σωματείου «Αχιλλέας» Κάτω Δικώμου, την τελευταία στιγμή ενημερώθηκε ότι θα προσφωνούσε τον γενικό γραμματέα του κόμματος. Γράφει:

«Ήταν μια πραγματικά μεγάλη, παγκοινοτική συγκέντρωση στο σύλλογο. Τον προσφώνησα. Εκ του προχείρου. Δεν είχα κάτι έτοιμο. Όταν με άκουσε ο Παπαϊωάννου, είπε σε έναν από τους συντρόφους που τον συνόδευαν, τον Χριστόφορο Τζιωνή: «Τούτο το παιδί σημαθκιάστε το». Το «σημαθκιάστε το»  σήμαινε ότι σε μερικές εβδομάδες είχα βολιδοσκόπηση να είμαι έτοιμος για να μεταβώ στη Μόσχα, να φοιτήσω στην Κομματική Σχολή, στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών.»

Ο Δ. Χριστόφιας σπούδασε στη Μόσχα το 1969-1974. Ήδη είχε εκλεγεί στο Κεντρικό Συμβούλιο της ΕΔΟΝ. Στη συνέχεια κατέλαβε διάφορα κομματικά αξιώματα, με σημαντικότερη τη θέση του γενικού γραμματέα της ΕΔΟΝ, από το 1977 μέχρι το 1987. Μετά την ανάδειξή του στην ηγεσία του  ΑΚΕΛ ήταν βουλευτής Κερύνειας από το 1991 μέχρι και το 2008. Αμέσως μετά την εκλογή του στη γενική γραμματεία του ΑΚΕΛ κλήθηκε να διαχειριστεί – και το έπραξε επιτυχώς – την εσωκομματική κρίση, την πιο σοβαρή από το 1952, με κύριους άξονες την αποχώρηση ομάδας ιστορικών ακελικών στελεχών και την ίδρυση του ΑΔΗΣΟΚ αλλά και τις συνέπειες από την κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Από τα μεγάλα προτερήματα του Δ. Χριστόφια ως πολιτικού ήταν η αμεσότητα και ο αυθορμητισμός του, που τον ξεχώριζαν στον κυπριακό μικρόκοσμο, καθώς επρόκειτο για αυθεντικά επικοινωνιακά χαρίσματα, σπάνια ή δυσεύρετα στους νεότερους πολιτικούς. Στοιχεία τα οποία διαθέτει, κατά την άποψή μας, και ο νυν πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, συνομήλικος (μικρότερος κατά ένα μήνα) του Δημήτρη Χριστόφια. Σημειώνουμε ότι και ο Ν. Αναστασιάδης είναι «παιδί του κόμματός του» (του ΔΗΣΥ) με σημαντική θητεία στην κομματική  νεολαία. Και οι δυο τους, μαζί με τους μικρότερους ηλικιακά, Νίκο Κατσουρίδη και Γιαννάκη Ομήρου είναι, όπως γράψαμε και παλιότερα, οι κυριότεροι πολιτικοί εκπρόσωποι της «γενιάς του ‘70». Έζησαν στην παιδική και νεανική τους ηλικία τον αγώνα της ΕΟΚΑ, την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και τα γεγονότα του 1963-1964 και σε πιο ώριμη, το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή του 1974.

Ο Δημήτρης Χριστόφιας έχει ήδη καταλάβει μια εξέχουσα θέση στην ιστορία της κυπριακής Αριστεράς, αφού κατάφερε να οδηγήσει το ΑΚΕΛ στην προεδρία της χώρας. Όπως έγραψε και ο ίδιος με έμφαση στο βιβλίο του: «Η νίκη στις προεδρικές εκλογές του 2008 αποτελεί ιστορικό ορόσημο στη μακρόχρονη ιστορία του κόμματος και του λαϊκού κινήματος. Είναι ιστορικό επίτευγμα.» Ως προς τη συνολική παρουσία και το έργο του Δημήτρη Χριστόφια στη σύγχρονη κυπριακή ιστορία, και τι απέφερε η προεδρία του, αυτά θα αποτιμηθούν με ψυχραιμία και νηφαλιότητα στον καιρό που πρέπει.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 29 Ιουνίου 2019