Ο Θέμης Μαρίνος (Ζάκυνθος 1917 – Αθήνα 2018) που απεβίωσε προχθές, είναι γνωστό ότι ήταν ο μοναδικός Έλληνας ανάμεσα στους Βρετανούς σαμποτέρ που οργάνωσαν την επιχείρηση Harling. Μια παράτολμη ενέργεια, η οποία με τη συνεργασία Ελλήνων ανταρτών, υπό τον Άρη Βελουχιώτη και τον Ναπολέοντα Ζέρβα, πέτυχε την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, στις 25 Νοεμβρίου 1942, που επικράτησε να θεωρείται και ως η «επίσημη» έναρξη της οργανωμένης αντάρτικης αντίστασης εναντίον της τριπλής φασιστικής κατοχής στην Ελλάδα.

Όπως έχουμε ξαναγράψει, στην επιτυχή ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου πήραν μέρος τρεις τουλάχιστον Κύπριοι στρατιώτες, μέλη του «Κυπριακού Συντάγματος». Ο πρώτος, ο Γεώργιος Τριλλίδης (απεβίωσε το 1992 στη Λευκωσία) είχε ενταχθεί στην ανταρτοομάδα του Άρη Βελουχιώτη, σύμφωνα με όσα μας δήλωσε σε προσωπική συνέντευξη, και έδρασε στην περιοχή της Παρνασσίδας με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Οι άλλοι δύο, Τζεμάλ Νααφή και Οσμάν Σουγκλή, ήταν Τουρκοκύπριοι. Βρέθηκαν στην Ελλάδα με τις μονάδες του «Κυπριακού Συντάγματος» του βρετανικού στρατού και αποκόπηκαν κατά τη γερμανική προέλαση, όπως άλλοι 2.000-2500 Κύπριοι στρατιώτες (Έλληνες, κυρίως, αλλά και Τούρκοι). Κατάφεραν να μείνουν ασύλληπτοι, καταφεύγοντας στα ορεινά της Στερεάς, και μόλις έμαθαν για τους Βρετανούς αλεξιπτωτιστές, προσκολλήθηκαν στην ομάδα των κομάντος που έφτασε στην Ελλάδα υπό την αρχηγία των Έντυ Μάγιερς και Κρις Γουντχάουζ και πρόσφεραν μεγάλες υπηρεσίες στη συμμαχική αποστολή. Ως ελληνόφωνοι, συστήνονταν στον απλό κόσμο ως Έλληνες Κύπριοι και ήταν γνωστοί με τα ονόματα «Γιάννης» και «Παναγιώτης». Χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά των εκρηκτικών υλών και αργότερα ανέλαβαν και τα «οικιακά» των Βρετανών αξιωματικών στα λημέρια της Ρούμελης ενώ φρόντισαν και τον βαρύτατα ασθενήσαντα Μάγιερς. Η προσφορά και των δυο ήταν σημαντική στην επιτυχία της επιχείρησης Harling αν και φαίνεται ότι δεν ήταν και οι ιδανικότεροι στρατιώτες…

Τους αναφέρουν στα βιβλία τους οι Μάγιερς, Γουντχάουζ, Ντένις Χάμσον, ενώ και στην εαμική βιβλιογραφία καταγράφονται  γενικώς ως «Κύπριοι», καθώς οι Ελασίτες αντάρτες ήταν αδύνατο να αντιληφθούν ότι ήταν Τουρκοκύπριοι.

Ο Θέμης Μαρίνος, γράφει και τα πραγματικά ονόματα των δύο Τουρκοκυπρίων στρατιωτών του Γοργοποτάμου και αναφέρεται με συμπάθεια σε αυτούς, στο βιβλίο του, Ο Εφιάλτης της Εθνικής Αντίστασης. Προσωπικές μαρτυρίες (1941-1944), Μέρος Α, Αθήνα: Παπαζήσης,  2003, σελ. 153, ενώ ανάλογες αναφορές γίνεται και στο προηγούμενό του βιβλίο, Αποστολή Harling 1942. Η επιχείρηση Γοργοπόταμος, Αθήνα: Παπαζήσης χ.χ., σσ. 86-87, 111. Γράφει, συγκεκριμένα, στο πρώτο βιβλίο:

“Στη σπηλιά βρήκαμε τρία νέα μέλη στην ομάδα Χάρλινγκ άγνωστά μας, τον Μάικλ Κούρυ, ή Μιχάλη, όπως ήταν γνωστός στην περιοχή, χριστιανό Άραβα από την Παλαιστίνη, και τους Τζελάλ Νάαφι (Jelal Naafi) ή Γιάννη, και Οσμάν Σούγκλι (Osman Shugli) ή Παναγιώτη, Τουρκοκυπρίους. (…) Οι δύο Τουρκοκύπριοι ήταν αυτοί που βρέθηκαν με τον Μήταλα στο σημείο προσγειώσεως της ομάδας του Γουντχάουζ. Επρόκειτο για απλούς στρατιώτες του βρετανικού στρατού, είχαν δραπετεύσει από τους Γερμανούς κατά παρόμοιο τρόπο και βρήκαν καταφύγιο στο βουνό. Ήταν νεαροί, τελείως ανειδίκευτοι και μάλλον τεμπέληδες, ιδίως ο Παναγιώτης, αλλά ως στρατιώτες εν ενεργεία τέθηκαν αμέσως υπό τις διαταγές της Αποστολής μας. Ήταν ξαδέλφια και τους είχε προσλάβει ο Μήταλας για το άναμμα των φωτιών στο πεδίο ρίψεων Χοροστάσι της Γκιώνας, όπου περίμενε την ρίψη εφοδίων από τα συμμαχικά αεροπλάνα για την ομάδα Ψαρρού-Τσιγάντε, η οποία τελικά δεν έγινε. Πάντως οι δυο αυτοί τύποι αποδείχθηκαν χρήσιμοι στην Αποστολή, παρ’ όλα τα ελαττώματά τους, γιατί μιλούσαν άπταιστα ελληνικά και χρησιμοποιήθηκαν σαν βοηθητικό προσωπικό. Ο Γιάννης που ήταν δεινός πεζοπόρος έγινε αγγελιαφόρος ενώ ο Παναγιώτης χρησιμοποιήθηκε ως μάγειρας και για οικιακές δουλειές. Γενικά, ήταν καλοί άνθρωποι και πάρα πολύ φιλέλληνες, τόσο που άλλαξαν τα μουσουλμανικά ονόματά τους  σε χριστιανικά και είχαν εκδηλωθεί υπέρ της Ενώσεως της Κύπρου με την Ελλάδα.”

Παρότι τους αναζητώ εδώ και χρόνια, δεν έχω καταφέρει να μάθω συγκεκριμένες πληροφορίες για το πού έζησαν μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο, και ειδικότερα πού κατέληξαν μετά την τουρκική εισβολή του 1974 οι δύο Τουρκοκύπριοι φίλοι του Θέμη Μαρίνου στον Γοργοπόταμο. Στο Μητρώο του «Κυπριακού Συντάγματος» που εξέδωσα το 2012, είναι γραμμένοι ως Τζεμάλ Ναφή (CY 1879, Jemal Nafi) και Οσμάν Σουκρή (CY 2137, Osman Shukri), με τόπο γέννησης την Αρχιμανδρίτα Πάφου. Ξέρουμε, επίσης ότι παρασημοφορήθηκαν για την ανδρεία τους, προφανώς για την απρόοπτη συμμετοχή τους στην επιχείρηση Harling.

Το σημερινό κείμενο ας είναι ένα μικρό μνημόσυνο τόσο για τον Θ. Μαρίνο που ανέπνευσε ώρες ρκλέφτικου αέρα στα βουνά της Ρούμελης τον χειμώνα του 1942, όσο και για τους ξεχασμένους Κύπριους, Έλληνες και Τούρκους, συντρόφους των Ελλήνων ανταρτών το 1941-1944.

Το εξώφυλλο της δεύτερης έκδοσης του βιβλίου του Θ. Μαρίνου για την εμπειρία του από την Αντίσταση

Και ένα βιογραφικό του Θ Μαρίνου, από το οπισθόφυλλο της ίδιας έκδοσης

Η γέφυρα του Γοργόταμου, μετά την ανατίναξη. Ένας εκ των δύο Τουρκοκυπρίων μετέφερε μέρος των πυρομαχικών στη βάση της γέφυρας το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου 1942