Αναδημοσιεύω σήμερα ένα κείμενο που γράφτηκε από τον Γιάννο Δημητρίου. Ο συντάκτης του είχε το θλιβερό προνόμιο να ζήσει από κοντά τον θάνατο και τη φρίκη των μαζικών εκτελέσεων, στην παιδική του ηλικία, στα έντεκά του χρόνια όταν, μετά την είσοδο των τουρκικών στρατευμάτων, στη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, στις 14 Αυγούστου 1974, εγκλωβίστηκε με την οικογένειά του στη γενέτειρά του Άσσια.  Η προσφυγιά τον πήρε στην Αμερική, αρχικά για δυο χρόνια και αργότερα για πολυετείς σπουδές, από όπου επέστρεψε οριστικά στην Κύπρο. Έχει αφιερωθεί, τα τελευταία χρόνια, με την ιδιότητα του απλού Ασσιώτη και του Κύπριου πολίτη που έζησε τη βαρβαρότητα του πολέμου, στην έρευνα για τα εγκλήματα πολέμου στην Άσσια και την εξακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων της γενέτειράς του. Όπως είναι γνωστό η Άσσια ξεχωρίζει για τον βαρύ φόρο αίματος που πλήρωσαν οι κάτοικοί της στην επιβολή της νέας τουρκοκρατίας στην Κύπρο, τον Αύγουστο του 1974.

Το κείμενο του, καλού φίλου – προσωπικού και του «Περί Ιστορίας» – Γιάννου Δημητρίου, έχει αναρτηθεί στο ιστολόγιο assia.org.cy και δημοσιεύθηκε στις κυπριακές εφημερίδες «Ο Φιλελεύθερος» στις 17 Αυγούστου 2018 και «Πολίτης» στις 19 Αυγούστου 2018. Το αναδημοσιεύω και εδώ, καθώς αναδεικνύει το μέγεθος, την έκταση και τη συστηματικότητα της οργανωμένης εθνοκάθαρσης που επιτελέστηκε από τον τουρκικό στρατό το καλοκαίρι του 1974 στην Κύπρο. Και από την άλλη, δίνει πολλές απαντήσεις σε όσους πρόθυμα και άκριτα υιοθετούν την τουρκική προπαγάνδα, την ίδια «επιστημονική» προπαγάνδα που εδώ και έναν αιώνα αρνείται να αναγνωρίσει την αρμενική γενοκτονία. Με πολλούς από μας, χειροκροτητές και ακόμη πιο πολλούς, απλώς απαθείς ή “κουρασμένους”…

Στο ιστολόγιο του Πολιτιστικού Συνδέσμου Η Άσσια (assia.org.cy) είναι αναρτημένη πλούσια τεκμηρίωση, σύνδεσμοι και στοιχεία για τα εγκλήματα πολέμου στη διάρκεια της τουρκικής εισβολής.

Γράφει ο Γιάννος Δημητρίου, και τον ευχαριστούμε θερμά:

“Αγαπητή Σύνταξη,

Αποφάσισα να απευθυνθώ στη Σύνταξη του «Πολίτη», με αφορμή τη δημοσίευση δύο πρόσφατων άρθρων που υπογράφει ο δημοσιογράφος Σωτήρης Παρούτης, στην σειρά αφιερωμάτων  της εφημερίδας σας υπό τον τίτλο Φάκελος «Π»: τα εγκλήματα που έμειναν ατιμώρητα στην Κύπρο και εξέτασαν τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Τούρκοι στο κατεχόμενο σήμερα χωριό μου,  Άσσια της επαρχίας Αμμοχώστου.  Το πρώτο με τον τίτλο «Φορτώστε τους στο τρένο»: Η εν ψυχρώ εκτέλεση των 70 Ασσιωτών» (31/07/2018) και το δεύτερο «Μένος και μίσος κατά των Ασσιωτών» (02/08/2018).

Θέλω με την δική μου παρέμβαση να παραθέσω στο δημόσιο διάλογο για την πρόσφατη ιστορία μας στοιχεία που πιθανόν να μην έχουν περιέλθει στην αντίληψη σας, που κατά την άποψη μου καταρρίπτουν το βασικό σας συμπέρασμα ότι οι Ασσιώτες αποτέλεσαν την «μεγάλη εξαίρεση» και πλήρωσαν για το μίσος και το μένος που έτρεφαν εναντίων τους κυρίως οι Τουρκοκύπριοι (Τ/Κ) των γειτονικών χωριών της Αφάνειας και της Μόρας.

Αφού χρονικά τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στην Άσσια,  όπως αναφέρεστε στην μελέτη σας, είχαν προηγηθεί της ανακάλυψης των ομαδικών τάφων στην Αλόα, Μάραθα και Σανταλάρη – και προσθέτω εγώ, και του εγκλήματος της Τόχνης αφού έγινε γνωστό στις 24 – 25/8/1974  – κρίνω ότι είναι τουλάχιστον ατυχής και εντελώς ανυπόστατη η διασύνδεση που επιχειρείται με τα γεγονότα της που είχαν συμβεί στις 26 Μαΐου 1956.  Ταυτόχρονα, δεν στηρίζονται από την «ακτινογραφία του εγκλήματος»,  των 118 εν ψυχρώ εκτελεσθέντων (13 γνωστοί νεκροί και 105 αγνοούμενοι), που διαπράχθηκε εναντίον των ανθρώπων που εγκλωβίστηκαν στην Άσσια μετά την κατάληψη του χωριού από τον Τουρκικό στρατό την 14/08/1974.

Σας παραθέτουμε μία σειρά από στοιχεία που πιθανό κάποια να μην έχουν περιέλθει στην αντίληψη σας:

 

26 – 29 Μαΐου 1956

• Τα γεγονότα που συνέβησαν το βράδυ της 26/05/1956, μου τα έχουν επιβεβαιώσει αυτόπτες μάρτυρες (Γ.Π., Χρ. Σ. Μ.Σ.) που ήταν παρόντες στα γεγονότα της Αφάνειας – Άσσιας. Επίσης μου ανέφεραν ότι ο Αλή Μουσταφά, που επέβαινε μοτοσυκλέτας και κτυπήθηκε θανάσιμα από τον όχλο εκείνο το βράδυ δεν είχε ανάμειξη στους πυροβολισμούς που έριξαν λίγο πριν οπλισμένοι Τ/Κ – που επίσης επέβαιναν μοτοσυκλέτας – με αποτέλεσμα να τραυματιστούν οι 8 Ε/Κ θαμώνες του καφενείου.  Ο Κώστας Φλώρου δολοφονήθηκε από πυρά της αγγλικής περιπόλου που έφθασε επί τόπου.
• Σύμφωνα με τους ίδιους μάρτυρες, το ίδιο βράδυ, γνωστός συνεργάτης των Άγγλων, ονόματι Ο.Κ., πρωτοστάτησε να τεθεί φωτιά σε «φραμούς με παλλούρες» σε μερικά Τ/Κ σπίτια στην Άσσια. Αυτό οδήγησε τους 60 περίπου Τ/Κ της Άσσιας να φύγουν από το χωριό τις επόμενες μέρες λόγω της έντασης και του φόβου που προκάλεσε η πυρκαγιά στις περιφράξεις και το εκρηκτικό κλίμα που διαμορφώθηκε στην περιοχή.
• Ο γνωστός εμπρηστής Ο.Κ. αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ήταν συνεργάτης των Άγγλων και κατά την διάρκεια του Αγώνα φυγαδεύτηκε στην Αγγλία όπου έζησε το υπόλοιπο της ζωής του.
• Σύμφωνα με τον Γιάννη Νίκα, στις 29 του Μάη 1956, δηλαδή τρεις μέρες μετά το συμβάν στην Αφάνεια, δύο κάτοικοι της Άσσιας, οι Κωνσταντίνος Καλός και Πιερής Παντελή 33 και 45 χρονών, καθ’ οδόν προς τη Λευκωσία με το φορτηγό που οδηγούσε ο Π. Παντελή μεταφέροντας τσιμέντα, ανακόπηκαν κάπου κοντά στο αεροδρόμιο Τύμπου από Τ/Κ επικουρικούς αστυνομικούς και πυροβολήθηκαν εν ψυχρώ. Ο Π. Παντελή κτυπήθηκε στο κεφάλι και εξέπνευσε αμέσως. Ο Κ. Καλός τραυματίστηκε σοβαρά και επέζησε ακόμα τρεις μέρες.  Στη μαρτυρία που πρόλαβε να δώσει ανέφερε ότι άκουσε «τους Τούρκους δολοφόνους που απομακρύνονταν να μιλούν στα τούρκικα για άλλο πρόσωπο από την Άσσια το οποίο φαίνεται αναζητούσαν». Βλ. Γιάννης Νίκας, Αναπολώντας τον Αγώνα του 1955-59 (Προσωπικές Μαρτυρίες), Λευκωσία: Κ. Επιφανίου, 2003.

 

Γεγονότα αναφορικά με τις θηριωδίες των Τούρκων μετά την κατάληψη της Άσσιας στις 14/08/1974.

Λόγω της μακρόχρονης ενασχόλησης μας με το θέμα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τις συνθήκες εξαφάνισης ενός εκάστου των αγνοουμένων.  Συνοπτικά καταθέτουμε τα εξής στοιχεία:

• Μεταξύ 14 – 22 Αυγούστου 1974 χάθηκαν 117 άνθρωποι και στις 25 Αυγούστου 1974, τελευταία, εξαφανίστηκε η 84χρονη Μαρίτσα Χαπέρη. Από τους 118 εκτελεσθέντες και αγνοούμενους, οι 108 ήταν άμαχοι πολίτες και οι δέκα έφεδροι στρατιώτες.   30 ήταν κάτοικοι γειτονικών χωριών που αναζήτησαν καταφύγιο στην Άσσια μαζί με τις οικογένειες τους το πρωί της 14/08/1974.
• Οι 13 γνωστοί εκτελεσθέντες πυροβολήθηκαν όλοι εν ψυχρώ στις 14 Αυγούστου 1974 με την είσοδο του τουρκικού στρατού στο χωριό.
• Κατά το διήμερο των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του τουρκικού στρατού (14 – 15 Αυγούστου) εξαφανίστηκαν άλλοι 9 άνθρωποι.
• Από την 16 Αυγούστου 1974 και μετά, εμφανίστηκαν οι πλιατσικολόγοι από γειτονικά τουρκοκυπριακά χωριά. Έκλεβαν τα πάντα, υπό την προστασία και απειλές ενόπλων Τούρκων στρατιωτών ή/και Τουρκοκυπρίων, τιμαλφή και λεφτά, έπιπλα, οικιακά σκεύη και συσκευές, αυτοκίνητα, γεωργικά μηχανήματα και ζώα.
• Με την έναρξη του πλιάτσικου και τις μέρες που ακολούθησαν, από τις 16 έως και 25 Αυγούστου εξαφανίστηκαν ατομικά ή σε ομάδες (από ένα έως εννιά άτομα) συνολικά άλλα 26 άτομα, με τους μισούς να εξαφανίζονται στις 16/08/1974. Από τη μελέτη των στοιχείων εξαφάνισης του καθενός ξεχωριστά, προκύπτει μαρτυρία ότι σε 23 από αυτές τις περιπτώσεις αγνοουμένων  είχαν συμμετοχή στη σύλληψή τους και ένοπλοι Τουρκοκύπριοι. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά τις περιπτώσεις των οικογενειών Εγγλέζου (7 άτομα) και Ζαχαριάδη (2 άτομα),  της ομάδας Μαλιάππη, Ζαννέττου και Λ. Χριστάκη, της ομάδας Γ. Γαβριήλ, Γ. Ιωάννου και Ττάρπουκκα, της ομάδας Διαρκού, Θαλασσινού και Τσαούση, καθώς επίσης και των Α. Κασάπη και Λ. Λεοντίου.
• Στη μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση του τουρκικού στρατού της 21/08/1974 όπου έγινε ο τελικός διαχωρισμός ανδρών και γυναικόπαιδων από Τούρκους αξιωματικούς, εντός της πλατείας του χωριού, θεάθηκαν και κατονομάστηκαν συνολικά έξι ένοπλοι Τ/Κ, που κατέχουμε τα ονόματά τους, να συνοδεύουν τον τουρκικό στρατό κατά τη διάρκεια της εκκένωσης όλων των σπιτιών της Άσσιας.
• Σύμφωνα με το έγκυρο μαρτυρικό υλικό που κατέχουμε, οι συλλήψεις αγνοουμένων που έγιναν καθαρά από ένοπλους Τ/Κ, ήταν μόνο οκτώ (8) από τους 105 και αφορούν τις περιπτώσεις των Γαβριήλ Ιωάννου και Γιάννη Γαβριήλ από την Αφάνεια και του Πέτρου Ττάρπουκκα από το Παλαίκυθρο που συνελήφθηκαν μαζί στις 19/08/1974, τους Ανδρέα Κασάπη και Λεόντιο Λεοντίου από την Άσσια που συνελήφθηκαν μαζί στις 20/08/1973, τους Ανδρέα Διαρκού και Δημήτρη Τσαούση από την Άσσια και τον Σωτήρη Θαλασσινό από τον Άγιο Επίκτητο που συνελήφθηκαν μαζί στις 22/08/1974.
• Η περίπτωση των 70 αμάχων, από 46 έως 74 ετών, που εκτελέστηκαν στο Ορνίθι ενώ τελούσαν υπό τη σύλληψη του τουρκικού στρατού είναι γνωστή και υπάρχει η μαρτυρία του Ο. Σάατ που δημοσιεύσατε στο πρώτο σας άρθρο. «Φορτώστε τους στο τρένο»: Η εν ψυχρώ εκτέλεση των 70 Ασσιωτών» (31/07/2018).

 

Ήταν τελικά  προϊόν μίσους και μένους κατά των Ασσιωτών για τα γεγονότα της 26 Μαΐου 1956  όλο αυτό το μακελειό;

Μεταξύ 1956 – 1964 στην περιοχή μας χάθηκαν συνολικά δύο Τουρκοκύπριοι (ένας  από την Αφάνεια και ένας από τη Βατυλή) και τέσσερις Ασσιώτες και για τα επόμενα δέκα χρόνια δεν χάθηκε καμία ανθρώπινη ζωή.

Για οκτώ περιπτώσεις από τους 105 αγνοούμενους υπάρχει μαρτυρία ότι συνελήφθηκαν αποκλειστικά από Τουρκοκύπριους και πέντε από αυτούς δεν ήταν Ασσιώτες (τρεις από την Αφάνεια, ένας από το Παλαίκυθρο και ένας από τον Άγιο Επίκτητο).  Η έρευνά μας δείχνει ότι ο μέγιστος αριθμός δολοφονιών που θα μπορούσαν να αποδοθούν σε ένοπλους Τ/Κ δεν υπερβαίνει τους 23 από τους 118 συνολικά εκτελεσθέντες.

Λογικά, θα ανέμενε κανείς και τους Ασσιώτες Τουρκοκύπριους που υπήρξαν τα πρώτα θύματα μίας πολύ καλά σχεδιασμένης αγγλικής πολιτικής διαχωρισμού των Ε/Κ από τους Τ/Κ να πρωτοστατούν στις βιαιότητες, τις λεηλασίες και τους βιασμούς μετά την κατάληψη του χωριού από τον τουρκικό στρατό. Δεν υπάρχει τέτοια μαρτυρία.

Πώς μπορεί να εντάξει κάποιος το έγκλημα στο Ορνίθι από τον τουρκικό στρατό, σε εγκλήματα μίσους και μένους εναντίον των Ασσιωτών, τη στιγμή που ο τουρκικός στρατός μπήκε ανενόχλητος στο χωριό χωρίς να σπάσει μύτη Τούρκου στρατιώτη;   Δεν διερωτηθήκατε τι έσπρωξε τον τουρκικό στρατό να προχωρήσει το 1995-96 στην οργανωμένη μετακίνηση των οστών των αγνοουμένων μας από τα δύο πηγάδια στο Ορνίθι;  Για ένα και μόνο λόγο, για να αποκρύψουν τα τεκμήρια ενός αποτρόπαιου εγκλήματος πολέμου που διέπραξαν εναντίον αμάχων πολιτών.

Πώς μπορεί κάποιος να αποδώσει τα φρικτά εγκλήματα που ζήσαμε εκείνο το καλοκαίρι σε μίσος και μένος που προέκυψε από τα γεγονότα της νύχτας της 26ης Μαΐου 1956, όταν δεν προβάλλεται ούτε από τους Τουρκοκύπριους τέτοιο επιχείρημα;

Για να κρίνουμε αν όντως η Άσσια υπήρξε εξαίρεση, θα πρέπει να εξετάσουμε και τι έγινε σε  άλλα χωριά της περιοχής μας που καταλήφθηκαν αιφνιδίως στις 14/8/1974.  Μήπως είχαν καλύτερη τύχη;   Οι θηριωδίες  που διέπραξε ο τουρκικός στρατός στη Βώνη, στο Παλαίκυθρο, ήταν και αυτά προϊόντα αμαρτωλού παρελθόντος;   Oι 54 αγνοούμενοι του Παλαικύθρου από συνολικό πληθυσμό 976 κατοίκων το 1973, οι 60 αγνοούμενοι της Βώνης από συνολικό πληθυσμό 508 κατοίκων,  οι 19 του Στρογγυλού από συνολικό πληθυσμό 126 ανθρώπων, απλά για να δώσω μερικά παραδείγματα ήταν πιο μικρά εγκλήματα κατ’ αναλογία από αυτό της Άσσιας;  Όχι, ήταν πολύ μεγαλύτερα από εκείνο που διαπράχθηκε στην Άσσια των 2750 περίπου κατοίκων και των χιλίων περίπου εγκλωβισμένων.

 

Μία άλλη εξήγηση για τις θηριωδίες των Τούρκων στην περιοχή μας

Στην Άσσια, ο τουρκικός στρατός βρήκε 900 – 1000  άτομα που δεν πρόλαβαν να φύγουν.  Η χαοτική έξοδος των 2000 περίπου πανικόβλητων Ασσιωτών και φιλοξενουμένων τους που πρόλαβαν να φύγουν με την είσοδο των τουρκικών αρμάτων στο χωριό, μετέφεραν  τα συμβάντα στα υπόλοιπα χωριά της Μεσαορίας που τάχιστα εκκενώθηκαν  μέχρι και την Αμμόχωστο, που δυστυχώς έμεινε εντελώς ανυπεράσπιστη για να πέσει στα χέρια του Αττίλα δύο μέρες μετά, στις 16/8/1974.   Αυτός είναι ο αποκλειστικός  λόγος που τα μεγάλα χωριά της Μεσαορίας ανατολικά και νότια της Άσσιας, όπως η Βατυλή (1), Λύση (6), Κοντέα (6), Άρσος (0), Τρεμετουσιά (2) έχουν ελάχιστους ή καθόλου αγνοούμενους.

Η βία χωρίς όρια που ασκήθηκε σε ένα αριθμό χωριών από τη Μια Μηλιά μέχρι και το τόξο Αφάνειας – Άσσιας – Στρογγυλού, όπου 13 χωριά (Μια Μηλιά, Κυθρέα, Νέο Χωρίο Κυθρέας, Τραχώνι Κυθρέας, Παλαίκυθρο, Βώνη, Έξω Μετόχι, Αγκαστίνα, Μαραθόβουνος, Τύμπου, Αφάνεια, Άσσια, Στρογγυλός) μετρούν 428 αγνοούμενους εκ των οποίων 244 είναι άμαχοι πολίτες και αντιπροσωπεύουν το 26% του συνόλου και το 40% των αμάχων Ε/Κ αγνοουμένων του 1974,  αντίστοιχα,  είναι το κλειδί για να κατανοήσει κάποιος πως στήνεται ένα μηχανισμός εθνοκάθαρσης και καταστροφής.

Απ’ όσα προσωπικά έχω βιώσει ως εγκλωβισμένος από τις 14 – 28 Αυγούστου το 1974, δύο εβδομάδες κόλασης, οι Τούρκοι δεν ζήτησαν από κανέναν πιστοποιητικό καλής διαγωγής ή πολιτικών φρονημάτων πριν τον αφανίσουν.  Οι εθνοκαθάρσεις εκτελούνται με την άσκηση βίας χωρίς όρια και δίχως διάκριση,  με βιασμούς και λεηλασίες, με νεκρούς που μένουν άταφοι για 5 έως 8 μέρες, μήνα Αύγουστο, ανάμεσα στα εγκλωβισμένα γυναικόπαιδα,  μέσα στους δρόμους, στις αυλές, στα κρεβάτια.  Οι εθνοκαθάρσεις επιβάλλονται με τη μυρωδιά του θανάτου που αν την έχεις ποτέ μυριστεί δεν μπορείς να την ξεπεράσεις ή να την ξεχάσεις.

Η μαρτυρική Άσσια και τα γύρω χωριά είχαν πανομοιότυπη μεταχείριση και ήταν προϊόν μίας καλά σχεδιασμένης πολιτικής από την Τουρκία για να εκκαθαρίσει όλους τους Ε/Κ από τις πατρογονικές τους εστίες από το κατεχόμενο μέρος της Κύπρου και όχι προϊόν στοχευόμενου μίσους και μένους όπως ατυχώς προσπαθήσατε να τεκμηριώσετε.  Δεν μπορεί κανένας να αποκλείσει ότι διαπράχθηκε και ένας αριθμός τέτοιων εγκλημάτων  στην Άσσια και αλλού, αλλά αυτά εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να εξηγήσουν την έκταση του εγκλήματος που διαπράχθηκε τουλάχιστον στην Άσσια.  Τα στοιχεία που παραθέτουμε και οι τουρκικές μαρτυρίες για το έγκλημα στο Ορνίθι καταρρίπτουν  αυτή τη συλλογιστική ακροβασία να αποδοθούν τόσα φρικτά και απάνθρωπα εγκλήματα εις βάρος των Ασσιωτών σε ένα συμβάν που έγινε ένα βράδυ του Μάη του 1956 εξ υπαιτιότητας ακραίων Τουρκοκυπρίων.

Τέλος θα ήθελα να σας παροτρύνω να  ψάξετε λίγο τι γίνεται στο Αφρίν.  Η πολιτική είναι ακριβώς η ίδια.  Εκτελέσεις, άταφοι νεκροί, λεηλασίες,  βιασμοί και τέλος διωγμοί.  Έτσι ολοκληρώνονται οι εθνοκαθάρσεις.

Είναι θερμή μου παράκληση, παρά το σχετικά μεγάλο μέγεθος της μελέτης,  όπως δημοσιευθεί ολόκληρη καθότι μία αποσπασματική παρουσίαση είναι πολύ πιθανό να αλλοιώσει και την ισχύ των συμπερασμάτων.  Πιστεύω ότι αυτό είναι απαραίτητο για σκοπούς ενίσχυσης της διαφάνειας, της συζήτησης και ενδοσκόπησης της πρόσφατης ιστορίας μας που είναι επιβεβλημένη.

Eυχαριστώ για την προσοχή σας.

Γιάννος Δημητρίου- Ασσιώτης.

Ο ομαδικός τάφος των αγνοουμένων της Άσσιας, στο Ορνίθι. Αποκαλύφθηκε κενός, καθώς τα οστά των εκτελεσθέντων μεταφέρθηκαν αργότερα (1995-1996), πιθανότατα σε σκυβαλότοπο, για να μην τεκμηριωθεί η φρίκη της μαζικής εκτέλεσης.