Παρουσιάστηκε αυτή τη βδομάδα το βιβλίο του Θωμά Παπαγεωργίου  «Η κυπριακή ενωτική κίνηση στην Αθήνα, 1931-1940. Οι βρετανικές αντιδράσεις και η στάση των ελληνικών κυβερνήσεων» (Λευκωσία: «Εν Τύποις», 2015). Πρόκειται για την επεξεργασμένη μορφή της διδακτορικής διατριβής του συγγραφέα, που υποβλήθηκε και υποστηρίχθηκε με επιτυχία, το καλοκαίρι του 2014, στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Το βιβλίο, εξαιρετικά καλογραμμένο, προϊόν πολύχρονης έρευνας και προσεγμένο μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια, έρχεται να καλύψει ένα ιστοριογραφικό κενό, συνεχίζοντας την πρόσφατη παραγωγή σημαντικών αυτοτελών έργων, ή άρθρων ή κεφαλαίων διδακτορικών διατριβών, κυρίως από νέους ιστορικούς, για τη δεκαετία του 1930. Ο συγγραφέας επικεντρώνει την έρευνά του στην Αθήνα και στο Κυπριακό στο πλαίσιο των ελληνοβρετανικών σχέσεων, απαντώντας, παράλληλα, σε ερωτήματα για την κυπριακή πολιτική των μεταοκτωβριανών ελληνικών κυβερνήσεων, βενιζελικών και μη, αλλά και της μεταξικής δικτατορίας. Σε άλλο επίπεδο, φωτίζει ένα σημαντικό κεφάλαιο για την ιστορία της Κύπρου, τη δράση των Κυπρίων της Αθήνας και των συλλόγων τους την ίδια περίοδο, με αναφορές και στις προηγούμενες δεκαετίες. Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1930, πριν από την επιβολή του καθεστώτος Μεταξά, είναι μια περίοδος όπου η μικρή παροικία της Αθήνας απέκτησε ξαφνικά, λόγω της Παλμεροκρατίας, σημασία και δυναμική, τόσο εξαιτίας των φοιτητικών κινητοποιήσεων, όσο και της παρουσίας των εξορίστων του 1931, και ειδικότερα του μητροπολίτη Κυρηνείας Μακαρίου.

Από το βιβλίο μαθαίνουμε πολλά, καθώς το κάθε κεφάλαιο περιλαμβάνει πλήθος νέων πληροφοριών που οικοδομούνται άριστα πάνω στην προηγούμενη βιβλιογραφία. Αναλύονται οι αντιδράσεις της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου στην ξαφνική έκρηξη των Οκτωβριανών και κομίζονται πλήθος νέων στοιχείων για την επίσημη ελληνική θέση και το μέγεθος της πανελλήνιας συμπαράστασης με τις ενθουσιώδεις αλλά συχνά εντελώς εκτός τόπου φιλοκυπριακές εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα: Ανάμεσά τους και προτάσεις για στρατολόγηση εθελοντών στη Θεσσαλονίκη για την Κύπρο (!), αφού ορισμένοι θεώρησαν ότι το 1931 είχε ξεκινήσει ένας νέος Μακεδονικός Αγώνας στο νησί μας… Σημειώνουμε τις πρώτες συγκρούσεις φοιτητών και Αστυνομίας σε διαδηλώσεις για το Κυπριακό στην Αθήνα, αλλά και συλλήψεις διαδηλωτών. Ίσως το πιο εντυπωσιακό, που δείχνει ανάγλυφα την «άψογον στάσιν» της βενιζελικής κυβέρνησης, είναι ότι το μνημόσυνο για τα θύματα της οκτωβριανής εξέγερσης απαγορεύτηκε να γίνει στη Μητρόπολη Αθηνών και έγινε στο Μαρούσι, μακριά από το κέντρο, παρουσία 3.000 – 4.000 λαού. Ανάλογης σημασίας έχουν και όσα αποκαλύπτονται για το επεισόδιο «Χατζηπαύλου», όταν ο εξόριστος βουλευτής από την Δρούσια κατάφερε με αρκετή καθυστέρηση να καταφύγει στην Ελλάδα, το καλοκαίρι του 1934. Οι πιέσεις της κυβέρνησης Τσαλδάρη τον υποχρέωσαν να «εγκαταλείψει οικειοθελώς» την Ελλάδα και να επιστρέψει στο Λονδίνο, για να μη δημιουργήσει πρόβλημα στην ελληνική εξωτερική πολιτική, τον Οκτώβριο του 1934, εξαιτίας της βρετανικής απαίτησης για απέλασή του, γεγονός που ξεσήκωσε μεγάλο σάλο. Σημαντικά είναι και όσα κωδικοποιούνται από τον Παπαγεωργίου για τη στάση της κυβέρνησης Μεταξά στο Κυπριακό, που επιβεβαιώνουν την αγγλοφιλία του καθεστώτος και την κατά γράμμα τήρηση της ύστερης βενιζελικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στις εναπομείνασες «εθνικές διεκδικήσεις».

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος», στις 19 Δεκεμβρίου 2015