Πριν από λίγες ημέρες, στις 4 – 9 Ιουνίου 2014, μια ομάδα δέκα μεταπτυχιακών φοιτητών και φοιτητριών του προγράμματος «Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία» του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, με τη συνοδεία του υπογράφοντος, πραγματοποίησαν εκπαιδευτική εκδρομή στη Θεσσαλονίκη. Στα πλαίσια της εκδρομής έγινε στις 5 Ιουνίου 2014 επιστημονική ημερίδα παρουσίασης μεταπτυχιακών εργασιών των φοιτητών από την Κύπρο και του Τομέα της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας και Λαογραφίας του ΑΠΘ, με είκοσι ανακοινώσεις για διάφορα θέματα νεότερης και σύγχρονης ιστορίας, όλες από νέες και νέους, που σπουδάζουν ιστορία στα δύο Πανεπιστήμια.

Μπροστά στο κτίριο της παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής, στη
Θεσσαλονίκη. Μαζί μας και ο συνάδελφος Γιώργος Αντωνίου

Στη Θεσσαλονίκη οι φοιτητές επισκέφθηκαν μουσεία, ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους, αλλά και τον Γενικό Πρόξενο της Κύπρου, κ. Κώστα Ψευδιώτη, την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών και το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, όπου έγινε ενημέρωση για τα τρέχοντα επιστημονικά ερευνητικά προγράμματα για τη νεότερη ιστορία της Μακεδονίας.

Η προτομή του λοχαγού Γ. Σ. Παπαδόπουλου, με τη φράση «από την
Κύπρο», στο μνημείο της μάχης του Λαχανά.

Παράλληλα, έγιναν επισκέψεις σε τόπους όπου γράφτηκε με αίμα η ελληνική ιστορία του 20ού αιώνα, στο Ρούπελ και στα χωριά του Γράμμου, χωρίς να παραλειφθεί η Έδεσσα, οι Πρέσπες, η Κερκίνη, η Δοϊράνη, κ.ά.
Από τις κορυφαίες στιγμές της εκδρομής ήταν η επίσκεψη στην περιοχή του Λαχανά. Στο μνημείο της μάχης του Λαχανά, που άνοιξε με τη μάχη του Κιλκίς τον ελληνοβουλγαρικό πόλεμο, τον Ιούνιο του 1913, οι νεαροί Κύπριοι περιηγητές συνάντησαν με έκπληξη, αλλά και περηφάνια, την προτομή ενός λοχαγού κυπριακής καταγωγής, του Γεώργιου Σ. Παπαδόπουλου, διοικητή του 3ου λόχου του τάγματος Κρητών, που σκοτώθηκε πολεμώντας στα στενά του Σιδηροκάστρου. Ο Παπαδόπουλος γεννήθηκε στο Μεσολόγγι, με ρίζες από τη Λευκωσία, και ήταν στενός συγγενής των αδελφών Σταυρινίδη, εκδοτών της εφημερίδας «Ελευθερία», και της γνωστής σκηνοθέτιδας, Μάρως Θεοδοσιάδου.

Στο κεντρικό μνημείο στο βρετανικό στρατιωτικό κοιμητήριο του Λαχανά.

Στην άλλη είσοδο του μικρού χωριού του Λαχανά, που ανήκει στο νομό Θεσσαλονίκης και συνορεύει με τους νομούς Κιλκίς και Σερρών, 60 περίπου χιλιόμετρα ΒΑ της Θεσσαλονίκης, βρίσκεται ένα μικρό βρετανικό στρατιωτικό κοιμητήριο, εξαιρετικά περιποιημένο.

Η είσοδος του βρετανικού κοιμητηρίου στον Λαχανά.

Εκεί, σε μια ειδυλλιακή καταπράσινη τοποθεσία, σε υψόμετρο 600 μέτρων, αναπαύονται στην απόλυτη σιωπή 300 περίπου άνδρες, κυρίως Βρετανοί στρατιώτες και αξιωματικοί, αλλά και 16 Βούλγαροι και τέσσερις Έλληνες πολίτες. Όλοι τους σκοτώθηκαν στις φονικές μάχες του Μακεδονικού μετώπου, στην περιοχή του Στρυμόνα, κατά το 1916-1918. Ανάμεσά τους και οκτώ άνδρες του «Μακεδονικού εκστρατευτικού σώματος ημιονηγών», μουλάρηδες δηλαδή. Οι έξι από αυτούς Κύπριοι. Οι νεαροί επισκέπτες από την Κύπρο, έσκυψαν με συγκίνηση πάνω στα μικρά ταφικά μνημεία, αναζητώντας τους συμπατριώτες τους που σκοτώθηκαν στην περιοχή υπηρετώντας στον βρετανικό στρατό, κατά το 1917-1918. Εντόπισαν στις ξεβαμμένες από το πέρασμα του χρόνου επιτάφιες πλάκες τα ονόματά τους, και τα παραθέτουμε σήμερα, επιβεβαιωμένα από τα βρετανικά αρχεία:
Σέργης Ιωάννου, από τη Λεμεσό.
Νικόλας Μιχαήλ, από την Τσάδα.
Μιχαήλης Τζυρκαλλή, από το Πάνω Δίκωμο.
Σάββας Θεοχάρη, από τις Τρεις Ελιές.
Αντώνης Γιαννή, από την Κοντέα.
Σωτήρης Χατζηλοΐζου Κραμβή, από την Ακανθού.
Ήταν ένα μάθημα ιστορίας, από αυτά που δεν ξεχνιούνται και, εκατό χρόνια ύστερα από την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, μια ελάχιστη απότιση τιμής σε μια ομάδα ξεχασμένων, άγνωστων και «άδοξων ηρώων» από την Κύπρο.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 14 Ιουνίου 2014.

Αναζητώντας κυπριακούς τάφους…

Στο Ρούπελ