Η πρόσφατη βομβιστική επίθεση στη διάρκεια του Μαραθωνίου της Βοστώνης έφερε ξανά στην επικαιρότητα τη μεγάλη νίκη του Στέλιου Κυριακίδη το 1946. Θυμήθηκα και εγώ, τα παρακάτω δυο παλιότερα κείμενά μου στον «Φιλελεύθερο».

 

Όταν ένας Κύπριος νίκησε τους Αμερικανούς (1946)

Σήμερα θα θυμηθούμε τη μεγαλύτερη επιτυχία Κύπριου αθλητή στη σύγχρονη ιστορία, τη νίκη του Στέλιου Κυριακίδη στο Μαραθώνιο της Βοστώνης, στις 20 Απρίλιου 1946.

Ο Στέλιος Κυριακίδης γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό της Πάφου, τον Στατό, στις 4 Μαΐου του 1910. Ήταν γόνος φτωχής αγροτικής οικογένειας, απόφοιτος μόνο του Δημοτικού. Οι πρώτες αθλητικές επιτυχίες του ήρθαν στους αγροτικούς αγώνες της Πάφου και στη συνέχεια γράφτηκε στην ΑΕΛ Λεμεσού και στον Γ.Σ.Ο.. Στα χρόνια της Παλμεροκρατίας εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, όπου καθιερώθηκε ως ο κορυφαίος Μαραθωνοδρόμος του ελληνικού αθλητισμού, δίπλα από τη θρυλική μορφή του Σπύρου Λούη. Είχε αλλεπάλληλες επιτυχίες σε Βαλκανικούς αγώνες (εκείνη την εποχή, στη δεκαετία του 1930, είχαν για τους βαλκανικούς λαούς σημασία όση σήμερα για μας το Μουντιάλ) και στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου, το 1936, τερμάτισε ενδέκατος στον Μαραθώνιο.

Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής υπέφερε μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες τον σκληρό φασιστικό ζυγό και το μαρτύριο της πείνας και της εξαθλίωσης, αφού ήταν ένας απλός υπάλληλος στην Ηλεκτρική Εταιρεία. Μετά την απελευθέρωση κατάφερε, χτυπώντας για έξι ολόκληρους μήνες διάφορες πόρτες, να αποσταλεί στη Βοστώνη για να πάρει μέρος, στα 36 του χρόνια, στον τοπικό Μαραθώνιο, τη σημαντικότερη διοργάνωση της εποχής για το κλασικό αγώνισμα. Μετά από απίστευτες ταλαιπωρίες και ένα ταξίδι που κράτησε 56 ώρες, έφτασε στις ΗΠΑ, όπου ήταν γνωστός ως ένας από τους κορυφαίους προπολεμικούς αθλητές στον Μαραθώνιο, προκαλώντας αίσθηση με το παρουσιαστικό του, αφού οι κακουχίες της Κατοχής τον είχαν κάνει, κατά τις αμερικανικές εφημερίδες, κοκαλιάρη, στα όρια του υποσιτισμού.

Ο Μαραθώνιος του 1946 ήταν ο 50ος στην ιστορία και διεξήχθη μερικούς μήνες ύστερα από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, γεγονός που έδινε ξεχωριστή σημασία και τεράστια προβολή. Ο Κυριακίδης, που έτρεξε με τον αριθμό 77, κέρδισε 115 αθλητές από όλο τον κόσμο, πραγματοποιώντας χρόνο 2 ώρες, 29 λεπτά και 27 δευτερόλεπτα, που αποτέλεσε ρεκόρ της διαδρομής για δύο περίπου δεκαετίες. Άφησε πίσω του σπουδαίους αθλητές, όπως τον Αμερικανό John A. Kelley (νικητή το 1945), που πήρε τη δεύτερη θέση. Η νίκη του ήταν ένας πραγματικός άθλος, εάν ληφθούν υπόψη οι συνθήκες ζωής του κατά την γερμανική κατοχή, οι δυνατότητες προπόνησής του και η γενικότερη τραγική κατάσταση στη μεταπολεμική Ελλάδα. Όπως έγραφαν οι «New York Times», στις 21 Απριλίου 1946, ο Κυριακίδης «ήταν ένας πραγματικός γιος του Φειδιππίδη, που έτρεξε τον πρώτο Μαραθώνιο 2500 χρόνια πριν».

Αμέσως μετά τη νίκη του ο Κυριακίδης ζήτησε από τους Αμερικανούς να βοηθήσουν τον ελληνικό λαό στα τεράστια οικονομικά του προβλήματα. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα είχε συγκεντρώσει, με τη βοήθεια του Ελληνισμού της Αμερικής, 250.000 δολάρια, αλλά και φάρμακα, σκηνές,  τρόφιμα, ρούχα και αθλητικό υλικό για την ανοικοδόμηση της χώρας.

Η νίκη του Κυριακίδη είχε τεράστια ηθική σημασία για τους Έλληνες της Αμερικής, για πολλούς λόγους. Για αυτό θυμούνται και τιμούν τον Κύπριο αθλητή (απεβίωσε το 1987) με διάφορες εκδηλώσεις μέχρι και σήμερα. Πρόσφατα, τον Απρίλιο του 2006, έγιναν στη Βοστώνη τα αποκαλυπτήρια αγάλματος του Κυριακίδη, ενώ δύο Ελληνοαμερικανοί εξέδωσαν ένα ογκώδη τόμο με τη βιογραφία του (εκδόθηκε και στα ελληνικά: Νίκος Τσιώτος – Ανδρέας Νταμπίλης, Γεννημένος νικητής. Η απίστευτη ιστορία του Μαραθωνοδρόμου Στέλιου Κυριακίδη, Αθήνα: Κέδρος 2001). Άγαλμα του  Κυριακίδη υπάρχει από το 2004 και στην παραλία του Μαραθώνα, στην Αττική, ενώ το δημοτικό γυμναστήριο της Φιλοθέης, στην  Αθήνα, φέρει το όνομά του. Στην Κύπρο, υπάρχει μια οδός Στέλιου Κυριακίδη στην Πάφο και μια άλλη οδός στη Λεμεσό, ενώ κανένας δρόμος της Λευκωσίας δεν φέρει το όνομα του αθλητή, ο οποίος πέτυχε μια από τις μεγαλύτερες νίκες του ελληνικού αθλητισμού. Είμαστε, κατά τα άλλα, λαός που δεν ξεχνά την ιστορία του…

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» την 1η Ιουλίου 2006

 

Στέλιος Κυριακίδης (1910-1987)

Συμπληρώθηκαν πριν λίγες μέρες είκοσι χρόνια από το θάνατο, στις 10 Δεκεμβρίου 1987, του μεγάλου Κύπριου αθλητή Στέλιου Κυριακίδη. Η επέτειος τιμήθηκε στη Λεμεσό, με πρωτοβουλία του Σωματείου Ερασιτεχνών και Βετεράνων Αθλητών «Στέλιος Κυριακίδης». Σε ένα σημείωμά μας, τον περασμένο χρόνο (2006), είχαμε αναφερθεί  στη μεγάλη νίκη του Κυριακίδη στον Μαραθώνιο της Βοστώνης, τον Απρίλιο του 1946, μια κορυφαία στιγμή στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού. Επανερχόμαστε σήμερα, με αφορμή την επέτειο του θανάτου του, με ορισμένα στοιχεία από τη μυθική ζωή του.

Ο Κυριακίδης γεννήθηκε σε ένα από τα φτωχότερα – τότε – χωριά της Κύπρου, τον Στατό της επαρχίας Πάφου, και ήταν το πέμπτο παιδί της οικογένειάς του. Τέλειωσε το Δημοτικό στο χωριό του, βοηθώντας τους γονείς του στις γεωργικές και κτηνοτροφικές τους εργασίες. Στα 14 του χρόνια, όπως ήταν ο κανόνας, κατέβηκε στην πόλη, στη Λεμεσό, για να βρει δουλειά. Δούλεψε σε φούρνο, ως γκαρσόνι και λαντζιέρης σε ξενοδοχείο, υπάλληλος σε μπακάλικο, και υπηρέτης σε οικογένειες Βρετανών αποικιακών υπαλλήλων. Τα βράδυα, σύμφωνα με τον θρύλο, ξεκουραζόταν τρέχοντας μεγάλες αποστάσεις.

Ως αθλητής της ΑΕΛ και του ΓΣΟ ο Κυριακίδης έπρεπε να δουλέψει σκληρά για να πείσει για την αξία του, καθώς ήταν ένα φτωχό αγροτόπαιδο, σε μια εποχή, που σε ολόκληρο τον κόσμο ο πρωταθλητισμός ήταν λίγο – πολύ προνόμιο της αριστοκρατίας. Δεν είναι τυχαίο που, όταν στάλθηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα, το 1933 για να δοκιμαστεί, απέτυχε, καθώς η διάγνωση των «ειδικών» ήταν «τι τον φέρατε, αυτός δεν ξέρει να τρέχει». Ούτε είναι τυχαίο ότι μετά τη μεγάλη του επιτυχία στη Βοστώνη και την επιστροφή του στην Ελλάδα, το Μάιο του 1946, με εκατοντάδες χιλιάδες λαού να τον αποθεώνουν (ενώ ο Εμφύλιος πόλεμος είχε αρχίσει), η εφημερίδα του ΚΚΕ, ο «Ριζοσπάστης», τον πρόβαλε ως «παιδί του λαού και της φτωχολογιάς» (ήταν απλός υπάλληλος στην Ηλεκτρική Εταιρεία).

Η νίκη του κοκκαλιάρη και υποσιτισμένου Έλληνα αθλητή στη Βοστώνη πήρε τεράστιες διαστάσεις λόγω των ειδικών συνθηκών της εποχής και της τραγικής κατάστασης στη μεταπολεμική Ελλάδα. Ο μεγάλος ηττημένος του αγώνα, ο Αμερικανός μαραθωνοδρόμος Τζον Κέλλυ δήλωσε: «Παρόλο που ήθελα να νικήσω, η πρωτιά του Κυριακίδη είναι ίσως η πιο σημαντική για τον αγώνα και για τον κόσμο. Είναι ό,τι πιο σπουδαίο έχει συμβεί ποτέ στην ιστορία του Μαραθωνίου.» Ο Κυριακίδης τιμήθηκε ενόσω ζούσε και τιμάται ακόμη στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ, όπου πρόσφατα (2004) το μεγάλο τηλεοπτικό δίκτυο NBC του αφιέρωσε ένα ειδικό ντοκυμαντέρ. Στην Κύπρο δεν υπάρχει ούτε μια προτομή του.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 22 Δεκεμβρίου 2007.

 

ΥΓ. Στις 24 Οκτωβρίου 2010 έγιναν τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του Στέλιου Κυριακίδη, στην κεντρική πλατεία της γενέτειράς του, στον Στατό της επαρχίας Πάφου. Αξίζει να το επισκεφθείτε!