Τον Οκτώβριο του 1917, στο περιοδικό «Εκκλησιαστικός Κήρυξ» που εξέδιδε ο Μητροπολίτης Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκης στη Λάρνακα, ο Νικόδημος Μυλωνάς (1889-1937), κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας, κατόπιν Μητροπολίτης Κιτίου και πολιτικός εξόριστος, δημοσίευσε το επαναστατικά ρηξικέλευθο άρθρο «Η κατάστασις του λαού». Με αφορμή τη σημερινή «γιορτή της γυναίκας» αναδημοσιεύεται σήμερα ένα απόσπασμα από αυτό το εξαιρετικό άρθρο, όπου ο εικοσιοκτάχρονος Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος περιγράφει και την άθλια θέση της γυναίκας στην Κύπρο των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα.  Τα σχόλια του Νικοδήμου Μυλωνά το 1917, με δεδομένη την εκκλησιαστική ιδιότητα του συγγραφέα, ανήκουν οπωσδήποτε σε ό,τι πιο φεμινιστικό είχε γραφεί μέχρι τότε στην Κύπρο.

Το άρθρο του Μυλωνά αναδεικνύει τις βαθειές κοινωνικές ανησυχίες του συντάκτη, που τον διαφοροποιούν από τους άλλους παραδοσιακούς πολιτικούς και εκκλησιαστικούς ηγέτες. Ο Νικόδημος προχώρησε σε θλιβερές διαπιστώσεις για την αμάθεια και τη δεισιδαιμονία των αγροτών, επιτέθηκε  εναντίον της εκμετάλλευσης από την άπληστη τοκογλυφία, ανέδειξε το πανίσχυρο κατεστημένο της εποχής και προσπάθησε να αποδομήσει αιωνόβια στερεότυπα για την οικογένεια, την κοινωνία, την εκπαίδευση. Ολοκληρώνοντας το άρθρο του, καταλόγισε ευθύνες για την κατάσταση στην οικογένεια, το σχολείο, την κοινωνία, στην αμάθεια του κλήρου και αναζήτησε (για τον εαυτό του;) εκείνον που θα διαδραμάτιζε το ρόλο του «τροβαδούρου των λαϊκών μαζών», και τον «μεγαλόπνοο θρυμματιστή των ειδώλων», τον «υπέροχο σπορέα τον μέλλοντα να σπείρη εις τον χέρσον αγρόν των λαϊκών μαζών το σπέρμα των νέων και σφριγηλών κόσμων.»

Το άρθρο του Νικοδήμου ανήκει στα πιο προοδευτικά κείμενα που είχαν γραφτεί μέχρι τότε στην Κύπρο από δημόσιο πρόσωπο, τάραξε τη στασιμότητα και αφύπνισε συνειδήσεις αλλά, προκάλεσε και οξύτατες ειρωνικές αντιδράσεις. Είναι και μια απόδειξη ότι στην ηγεσία της κυπριακής εκκλησίας και του ενωτικού κινήματος υπήρχαν και πρωτοπόρες μορφές με ριζοσπαστικά κοινωνικά οράματα.

Γράφει ο Νικόδημος Μυλωνάς:

Επί της προμετωπίδος των γαμηλίων δωμάτων εύρηται ακόμη ανηρτημένη ρωμαϊκή Tabula ενθυμίζουσα ότι η γυνή είναι το res, χρήσιμον διά τας χρείας του ανδρός, έστιν ότε δε και προς εκκένωσιν των μυϊκών και νευρικών συμπυκνωτήρων του τυράννου τούτου. Η δε γυνή είναι η δούλη, η άβουλος και απρόσωπος, η ευτυχής μήτηρ των τέκνων μας, ουδέποτε όμως η σύζυγος, η σύντροφος της ζωής, η ιέρεια της οικογενειακής εστίας. (…) Σήμερον μάλιστα οπότε η πενία εξακοντίζει εις υπερποντίους τυχοδιώκτας τους προστάτας πλείστων οικογενειών μακράν των προσφιλών αυτών εστιών προς πορισμόν των αναγκαιούντων εις τους αγαπητούς αυτών, δεν είναι σπάνια τα παραδείγματα της αισχράς εκμεταλλεύσεως αδυνάτων πλασμάτων, τα οποία, μεγαλόσχημοι φίλοι υπό το ένδυμα της φιλανθρωπίας ωθούν εις τα βάραθρα της απωλείας, οπόθεν ανακύπτουν με το διαζύγιον ανά χείρας και την σφραγίδα της ατιμώσεως επί του μετώπου.