Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ρίζες» (Λευκωσία, 2021) το βιβλίο της Κωνσταντίνας Π. Κωνσταντίνου, με τίτλο «Ο αντίκτυπος του ελληνικού Εμφυλίου στην Κύπρο: Οι πολιτικές, κοινωνικοοικονομικές, εκπαιδευτικές και αθλητικές πτυχές».

Το βιβλίο (σελίδες 565) εξετάζει πολυεπίπεδα τις επιπτώσεις του Εμφυλίου στην Κύπρο του 1946-1949 και αποτελεί, κατά την άποψή μου, την πιο συστηματική μελέτη για την κρίσιμη αυτή εποχή. Πρόκειται για την έκδοση της διδακτορικής διατριβής της συγγραφέως, που εκπονήθηκε και εγκρίθηκε πριν από μερικά χρόνια (2015) στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου υπό την εποπτεία μου. Η συγγραφέας, νεαρή προπτυχιακή φοιτήτρια, ήταν ανάμεσα στα πρώτα ακροατήριά μου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, το 2002 και, τύχη αγαθή, υπήρξε η πρώτη μου διδάκτορας, αφού ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της στο Πανεπιστήμιο του Nottingham. Συνεργαστήκαμε για πολλά χρόνια σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα και παρότι ακολούθησε, τελικώς, άλλους επαγγελματικούς δρόμους, η αγάπη της για την ιστορία και η ευσυνειδησία της, της επέβαλαν να μην αφήσει αδημοσίευτη τη διδακτορική της διατριβή. Ανήκει σε μια ομάδα νέων Κυπρίων και Ελλαδιτών ιστορικών που είτε μαθήτευσαν στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου είτε συνεργάστηκαν και δίδαξαν σε αυτό την τελευταία εικοσαετία και έχουν ήδη μια διακριτή παρουσία στην ιστοριογραφία μας. Για αυτούς τους λόγους, πέρα από την επιστημονική διάσταση και σημασία, είμαι ιδιαίτερα ευτυχής για την κυκλοφορία του βιβλίου.

Από τον πρόλογό μου στην έκδοση, παραθέτω δύο αποσπάσματα:

«Η Κωνσταντίνα Π. Κωνσταντίνου, στο βιβλίο της, παρουσιάζει ένα πανόραμα της κυπριακής πολιτικής, εκπαιδευτικής, εκκλησιαστικής, κοινωνικής, και αθλητικής ζωής όπως αυτή επηρεάστηκε καθοριστικά από τις εξελίξεις στην Ελλάδα και, κατά δεύτερο λόγο, από το γενικότερο αντικομμουνιστικό κλίμα που επικράτησε στη Δυτική Ευρώπη της πρώιμης ψυχροπολεμικής περιόδου. Καταφέρνει έτσι, και κατά την άποψή μου αυτή είναι η κύρια πρωτοτυπία της παρούσας μονογραφίας, να αποτυπώσει όσο το δυνατόν ευρύτερα τον (εντυπωσιακό σε οξύτητα και εύρος και άγνωστο, ακόμη, εν πολλοίς) αντίκτυπο του ελληνικού Εμφυλίου σε όλους σχεδόν τους τομείς της κυπριακής καθημερινότητας και των δημόσιων δραστηριοτήτων των Ελλήνων Κυπρίων. Η συγγραφέας εντόπισε και διαχειρίστηκε όγκο αρχειακών πηγών, ελληνικών και βρετανικών, από δημόσια αρχεία στη Λευκωσία, στην Αθήνα και στο Λονδίνο, σε συνδυασμό με τη συστηματική μελέτη του Τύπου της εποχής και της γενικής και ειδικής βιβλιογραφίας και ανταποκρίθηκε με επιστημονική επάρκεια στους ερευνητικούς της στόχους, με μεθοδικότητα και πολύχρονη αφοσίωση.

Το βιβλίο, εκτός από την Εισαγωγή και τα Συμπεράσματα, είναι διαρθρωμένο σε δέκα κεφάλαια και εξετάζει την πολιτική ιστορία της Κύπρου από την ίδρυση του ΑΚΕΛ, τον Απρίλιο του 1941, μεσούντος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, και την κλιμακούμενη αντίδραση και προσπάθεια οργάνωσης της αντικομμουνιστικής παράταξης, από την επομένη των Δημοτικών εκλογών του 1943. (…)

Οι συνέπειες του Εμφυλίου στην Κύπρο δεν είχαν βέβαια καμιά σχέση με το βαρύτατο κόστος αίματος και υλικών καταστροφών που έφερε η αδελφοσφαγή στην Ελλάδα, όμως ήταν πολύ σημαντικές και βαθύτατες στο κοινωνικό επίπεδο και αποδείχθηκαν – στην κυπριακή περίπτωση- πιο ανθεκτικές και μακρόβιες. Αρκεί μια περιδιάβαση στα χωριά της κυπριακής υπαίθρου που διατηρούν από τότε τα «εθνικόφρονα σωματεία» και τις «λαϊκές οργανώσεις» ή η υπόμνηση ότι η ιστορική διαμάχη των σωματείων ΑΠΟΕΛ – «Ομόνοιας», που συναρπάζει χιλιάδες Κυπρίων μέχρι σήμερα, δημιουργώντας όχι σπάνια και πολιτικές παρενέργειες, οφείλει τη δημιουργία της στον ελληνικό Εμφύλιο.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα βιβλίο που αποτελεί σημαντική επιστημονική συνεισφορά στην κυπριακή ιστοριογραφική παραγωγή, είναι στηριγμένο σε πρωτότυπο αρχειακό υλικό, και έρχεται να συμπληρώσει τις μέχρι τώρα γνώσεις μας για μια κομβικής σημασίας περίοδο για την Κύπρο και την Ελλάδα: Για τις πολύπλευρες επιπτώσεις του ελληνικού Εμφυλίου στην πορεία και στη δυναμική του ενωτικού κινήματος, τη διαμόρφωση του πολιτικού λόγου των δύο αντίπαλων παρατάξεων, και τον κάθετο πολωτικό διχασμό στην κυπριακή κοινωνία, που εκμηδένισαν τις ελάχιστες πιθανότητες πολιτικής συνεργασίας και συνεννόησης (με φωτεινή εξαίρεση την παλλαϊκή συμμετοχή στο ενωτικό Δημοψήφισμα του Ιανουαρίου του 1950), λίγα μόλις χρόνια πριν από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ. Και με κορυφαία αντιφατική συνέπεια ότι με το τέλος του Εμφυλίου, η κυπριακή Δεξιά (υπό την Εκκλησία, η οποία δεν δεχόταν πλέον αμφισβήτηση των πρωτείων της) και η κυπριακή Αριστερά διαγκωνίζονταν για το ποια εκ των δύο παρατάξεων θα φαινόταν «πιο πατριωτική», στη μαχητική διεκδίκηση της Ένωσης με την Ελλάδα, υπό το σύνθημα «Ένωσις και μόνον Ένωσις». Ασχέτως εάν το ΑΚΕΛ θεωρούσε «μοναρχοφασιστικές» τις ελληνικές κυβερνήσεις του 1946-1955 και είχε υιοθετήσει το ασαφές σύνθημα του Νίκου Ζαχαριάδη «Λεύτερη Κύπρος σε λεύτερη Ελλάδα». Μια άλλη αντινομία της πραγματικότητας στην αποικιοκρατούμενη Κύπρο της εμφυλιακής και μετεμφυλιακής περιόδου, στις παραμονές του αγώνα της ΕΟΚΑ, ήταν ότι η αντικομμουνιστική παράταξη στο νησί ήταν ως προς τις θεμελιώδεις ιδεολογικές της αξίες και την έκβαση του Εμφυλίου στην Ελλάδα φυσική σύμμαχος της Βρετανίας, η οποία όμως αποτελούσε τα κύριο εμπόδιο για την πραγματοποίηση της ένωσης…»