5η Οκτωβρίου σήμερα, επέτειος της έναρξης των Βαλκανικών πολέμων του 1912. H μέρα συνδέεται άμεσα και με την ιστορία της Κύπρου, καθώς ανάμεσα στους εκατοντάδες εθελοντές από το νησί μας tvn pol;emvn toy 1912-1913 ήταν και ο Δήμαρχος Λεμεσού, Χριστόδουλος Σώζος, που σκοτώθηκε πολεμώντας στο Μπιζάνι, στις 6 Δεκεμβρίου 1912.

Για τον Σώζο δημοσιεύθηκε πρόσφατα μια επιστολή του φίλου (Αμμοχωστιανού εκ μητρός, κατοίκου Αθηνών) Ιωάννη Μ. Μιχαλακόπουλου, στην αθηναϊκή “Καθημερινή”, στις 14 Σεπτεμβρίου 2019. Την αναδημοσιεύω στο “Περί Ιστορίας” λόγω της σημερινής επετείου. Και για ένα ακόμη, πικρό, λόγο σύγκρισης: γιατί χτες, στη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου, η κυπριακή πολιτική ηγεσία, η κυβέρνηση και οι αρχηγοί των πολιτικών κομμάτων, την ώρα που το “Γιαβούζ” με τη συνοδεία πολεμικών πλοίων ετοιμάζεται να ξεκινήσει έρευνες στο “οικόπεδο 7” της κυπριακής ΑΟΖ (σε αυτό όπου η Κυπριακή Δημοκρατία παραχώρησε άδεια για γεωτρήσεις στην ΤΟΤΑΛ και στην ΕΝΙ) στάθηκε αδύνατο να συμφωνήσουν στην έκδοση ενός κοινού ανακοινωθέντος. Τόση σοβαρότης σε τέτοιες ώρες…

Η επιστολή του Ι. Μ. Μιχαλακόπουλου (Καθημερινή, 14 Σεπτεμβρίου 2019)

“Οι Κύπριοι πολεμιστές, ο σοφός φιλόλογος

Κύριε διευθυντά
Είναι Σάββατο πρωί και ο γράφων σουλατσάρει περιχαρής στη Φωκίωνος Νέγρη, προσπαθώντας να επιλέξει κάποιο διαχρονικό στέκι της περιοχής για το καθιερωμένο καφεδάκι.

Ανάμεσα σε αθλητικά πρωτοσέλιδα, πηχυαίους τίτλους από οικονομικά ένθετα και πυκνούς καπνούς τσιγάρων, αχνοφαίνεται ο κύριος Φώτης. Είναι ο παλιός μας φιλόλογος, ο οποίος δεν χάνει την ευκαιρία να σχολιάζει, μέσω λογοπαιγνίων, πτυχές (ενίοτε δυσανάγνωστες) της πολιτικής επικαιρότητας. Ως συνήθως, ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός είναι βυθισμένος σε κάποιο βιβλίο και κρατάει σημειώσεις μετά μανίας. Με την παραδοχή ότι «δεν ενοχλώ», παίρνω την πρωτοβουλία και στρογγυλοκάθομαι στο τραπέζι του. Επειτα από μισό λεπτό ήδη επεξεργάζομαι το έντυπο αφιέρωμα της εφημερίδας «Μακεδονία» (10/02/2013) σχετικά με τη συμμετοχή Ελλήνων ομογενών στους Βαλκανικούς Πολέμους, στο πλευρό της Μητρός Ελλάδος. Ενθυμούμενος ο δάσκαλος την καταγωγή μου, κάνει θερμή αναφορά στους εκ Κύπρου εθελοντές που συμμετείχαν σε αυτόν τον καθοριστικό και νικηφόρο πόλεμο, του οποίου η επέτειος έναρξης είναι η 5η Οκτωβρίου. Πρόκειται για 1.800 περίπου Κύπριους άνδρες που έσπευσαν, χωρίς κάποια ιδιαίτερη στρατιωτική εκπαίδευση, να λάβουν «θέσεις μάχης» στη Θεσσαλονίκη, στα Γιάννενα, στα Καϊλάρια (Πτολεμαΐδα), στο Σαραντάπορο… Ανάμεσά τους ήταν και ο δήμαρχος Λεμεσού Χριστόδουλος Σώζος, ο οποίος φονεύθηκε κατά την πολιορκία του Μπιζανίου στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία (06/12/1912). Λίγο πριν φύγει από την πανέμορφη πόλη του έγραψε, μεταξύ άλλων, στη σύζυγό του Ερμιόνη… (ο κύριος Φώτης ανασύρει σχεδόν τελετουργικά μια φωτοτυπία από τον παλιομοδίτικο χαρτοφύλακά του και με προκαλεί να αναγνώσω μεγαλοφώνως):

«Ημείς έχομεν καθήκοντα τα οποία ουδεμία δύναμις, ουδέν φίλτρον πρέπει να τα εμποδίζη από του να ενασκώνται. Αν είμεθα ηγέται των υποδούλων λαών, οφείλομεν διά του παραδείγματός μας και της θυσίας μας να τους παιδαγωγώμεν, όπως και εκείνοι γίνωσιν άνθρωποι συναισθανόμενοι τα καθήκοντά των…». (Χριστόδουλος Σώζος, Οκτώβριος 1912).

«Γιάννη, όπως μας τα λες, μόνο ένας Σώζος μας σώζει!» είπε χαριτολογώντας και χαμογέλασε γλυκά ο πάντα ετοιμόλογος κύριος Φώτης. Μια δυσδιάκριτη βαθιά πίκρα ανέβλυζε από το βλέμμα του παλιού κι αγαπημένου δασκάλου…”

Και η φωτογραφία του δημοσιεύματος

Η προτομή του Χριστόδουλου Σώζου, στους Αμπελόκηπους, στη Δυτική Θεσσαλονίκη