Στις 13 Σεπτεμβρίου 2019 η κοινότητα της Χλώρακας τίμησε με μια σεμνή εκδήλωση, στην πανέμορφη κεντρική πλατεία της, ορισμένες προσωπικότητες που τίμησαν την ιστορική κωμόπολη της Πάφου. Με πρωτοβουλία του προέδρου του Κοινοτικού Συμβουλίου, Νικόλα Λιασίδη, και των μελών του Κ.Σ., νέων ανθρώπων, με όραμα και ενθουσιασμό, τιμήθηκαν οι Χλωρακιώτες βετεράνοι του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ο καραγκιοζοπαίκτης Χριστόδουλος Αντωνιάδης (Πάφιος), ο χειροπράκτης ορθοπαιδικός Αγησίλαος Χατζηγιάννης και η ευεργέτιδα Ζήνα Κάνθερ. Όλοι τιμήθηκαν μεταθανατίως, με εξαίρεση δύο ζώντες βετεράνους παλαιούς πολεμιστές.

Η πρωτοβουλία αυτή, για την οποία αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στο Κοινοτικό Συμβούλιο της Χλώρακας, μας δίνει την αφορμή να μιλήσουμε σήμερα για μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου, τη Ζήνα Κάνθερ, που έφερε από το 1967 τον βαρύγδουπο τίτλο της πριγκίπισσας Ντε Τύρας, σε μια εποχή και έναν τόπο όπου οι τίτλοι αυτοί θεωρούνταν εξωτικοί και παραμυθένιοι. Το όνομά της δόθηκε σε πολυκατοικίες και κινηματογράφους, μέχρι που ήρθε η πτώση και η αποκαθήλωση. Η κηδεία της Ζήνας Κάνθερ, το 2012, πέρασε απαρατήρητη και έγινε μεταξύ συγγενών και ελάχιστων φίλων. Από τους (πάρα πολλούς) αφειδώς ευεργετηθέντες, οι μόνοι που εκπροσωπήθηκαν στην κηδεία της ήταν οι κάτοικοι της Χλώρακας, με τον τότε πρόεδρο του Κ.Σ., Κλεόβουλο Παπακώστα.

Ποια ήταν, όμως, η Ζήνα Κάνθερ; Γεννημένη στην Τάλα, το 1928, η Θεογνωσία ήταν το τελευταίο παιδί μιας πολύτεκνης οικογένειας που ζούσε στα όρια της εξαθλίωσης, καθώς ο πατέρας – αφέντης αδιαφορούσε (όταν δεν την ξυλοφόρτωνε) για τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Στα παιδικά της χρόνια κατέβαινε με τη μητέρα της στα πιο «πλούσια» χωριά της περιοχής, άστεγη συνήθως και πεινασμένη, μια τραγική μικρή σταχομαζώχτρα. Στη Χλώρακα, η Γνωσού βρήκε συμπόνοια και δημιούργησε φιλικούς δεσμούς που άντεξαν στον χρόνο. Στα 17 της μετακόμισε στη Λεμεσό, όπου αρραβωνιάστηκε και απέκτησε έναν γιο. Μετά τον χωρισμό της, μητέρα πια με παιδί εκτός γάμου, δεν μπορούσε να εργαστεί  σε «καθωσπρέπει» εργασίες της «τάξης της», των ταπεινών κοριτσιών από τα χωριά της Πάφου και της ορεινής Κύπρου. Έτσι κατέπεσε στους καταφρονημένους της εποχής, βρίσκοντας δουλειά ως χορεύτρια σε νυκτερινά κέντρα, ως «αρτίστα», κατά την κακόφημη ορολογία για τα κορίτσια της νύχτας.

Στο περιθώριο της νυκτερινής ζωής της, γνώρισε τον Αμερικανό εκατομμυριούχο Κρίστιαν Κάνθερ, γιο του γεωλόγου που ανακάλυψε εκ νέου, ύστερα από την αρχαιότητα, τα κοιτάσματα  χαλκού στην περιοχή της Σκουριώτισσας. Η ανακάλυψη του Κάνθερ είχε οδηγήσει στην ίδρυση της εταιρείας Cyprus Mines Corporation (CMC), που εκμεταλλεύθηκε χρυσοφόρα για δεκαετίες τα μεταλλεία της περιοχής. Ο Κρίστιαν Κάνθερ (1920-1983) είχε γεννηθεί στην Κύπρο, έτυχε σπουδαίας μόρφωσης, στο Πρίνστον (ιστορία και ελληνικές σπουδές, 1942, με διπλωματική εργασία για την Κύπρο των Σταυροφόρων) και στο Γέιλ (1945, νομικά). Επέστρεψε στο νησί μας και όταν γνώρισε τη Θεογνωσία, που είχε πια υιοθετήσει το όνομα Ζήνα, τον είχε κατακτήσει το αλκοόλ. Παντρεύτηκαν το 1952. Από τότε η ζωή του βασανισμένου κοριτσιού από την Τάλα άλλαξε, όπως της Σταχτοπούτας του παραμυθιού. Παρότι η ζωή της με τον Κάνθερ είχε συνεχή προβλήματα (υγείας του συζύγου και μη αποδοχής της Ζήνας από την οικογένειά του στην Αμερική), έγινε κάτοχος τεράστιας περιουσίας. Μοίρασε εκατοντάδες χιλιάδες λίρες, ευεργέτησε την Κύπρο όσο λίγοι στα πρώτα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας, και όπως είναι κοινό μυστικό, την εκμεταλλεύτηκαν δεκάδες επιτήδειοι, οι οποίοι πλούτισαν από την (αφελή) γενναιοδωρία της. Λόγω του παρελθόντος της και του μορφωτικού της επιπέδου δεν έγινε ποτέ αποδεκτή από τον αστικό καθωσπρεπισμό των οικογενειών των «παραδοσιακών ευεργετών». Παρόλα αυτά, ένας σπουδαίος Κύπριος λόγιος, που επέλεξε να μείνει ανώνυμος, της έγραψε την αυτοβιογραφία της («Μια ζωή στον άνεμο», Αθήνα 1968, αγγλική μετάφραση, 1971). Το 1978 στα πλαίσια της (αστείας) «γερμανικής συνωμοσίας» που ανακάλυψαν οι αστυνομικές αρχές, επί προεδρίας Σπύρου Κυπριανού, ταπεινώθηκε ξανά, καθώς συνελήφθη και τέθηκε υπό κράτηση, ανακρινόμενη για μερικές μέρες.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 αγόρασε μεγάλες εκτάσεις γης, και τις δώρισε στην Εκκλησιαστική Επιτροπή και στην κοινότητα Χλώρακας, έκτισε τον ναό του Αγίου Γεωργίου (δίπλα από το σημερινό ομώνυμο ξενοδοχείο), βοήθησε στην ανοικοδόμηση του κεντρικού ναού, της Παναγίας της Χρυσοαιματούσας, που είχε πληγεί από τον σεισμό του 1953, έδωσε υποτροφίες σε άπορους μαθητές, βοήθησε φτωχές οικογένειες. Και οι Χλωρακιώτες, προς τιμήν τους, σε αυτή την εποχή της κρίσης των αξιών και της άπληστης απάνθρωπης κερδοθηρίας, της εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη και την αγάπη τους και μεταθανατίως.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 28 Σεπτεμβρίου 2019

Ετοιμασίες για υποδοχή της Ζήνας Κάνθερ στη Χλώρακα, στις αρχές της δεκαετίας του 1960 (αρχείο Κοινοτικό Συμβουλίου Χλώρακας).

Το εξώφυλλο της αυτοβιογραφίας της (Αθήνα 1968)

και της αγγλικής έκδοσης (1971)