Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες 70 χρόνια από το τέλος του ελληνικού Εμφυλίου, που σημάδεψε τη νεοελληνική ιστορία του 20ού αιώνα. Οι Έλληνες της Κύπρου, κομμάτι του ελληνικού έθνους και με στενές σχέσεις με τη Μητρόπολη, που ανανεώθηκαν μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας και το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ήταν αδύνατο να μείνουν απαθείς και αμέτοχοι στον αδελφοκτόνο πόλεμο του 1946-1949.  Οι συνέπειες του Εμφυλίου στην Κύπρο δεν είχαν βέβαια καμιά σχέση με το βαρύτατο κόστος αίματος και υλικών καταστροφών που έφερε η αδελφοσφαγή στο ελεύθερο ελληνικό κράτος, όμως ήταν πολύ σημαντικές και βαθύτατες στο κοινωνικό επίπεδο και αποδείχθηκαν – στην κυπριακή περίπτωση- πιο ανθεκτικές και μακρόβιες.

Κατά αγαθή συγκυρία, τους επόμενους μήνες πρόκειται να κυκλοφορήσει στη Λευκωσία το βιβλίο της Κωνσταντίνας Π. Κωνσταντίνου «Ο αντίκτυπος του ελληνικού Εμφυλίου στην Κύπρο: Οι πολιτικές, κοινωνικοοικονομικές, εκπαιδευτικές και αθλητικές πτυχές» (από τις εκδόσεις «Ρίζες»). Πρόκειται για την έκδοση της διδακτορικής διατριβής της συγγραφέως που εγκρίθηκε πριν από μερικά χρόνια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Το βιβλίο εξετάζει σε πολλά επίπεδα τις επιπτώσεις του Εμφυλίου στην Κύπρο του 1946-1949 και αποτελεί την πιο συστηματική μελέτη για την εποχή, ακολουθώντας και συμπληρώνοντας άλλες προγενέστερες εργασίες μελετητών της κυπριακής ιστορίας για τη δεκαετία του 1940 (Α. Αλέκου, Α. Γιάγκου, Ρ. Κατσιαούνης, Γ. Λεβέντης, Β. Πρωτοπαπάς, του γράφοντος, κ.ά.).

Για τη συμμετοχή των Ελλήνων Κυπρίων στον Εμφύλιο έχουμε γράψει και από αυτές τις στήλες, όπως και για άλλες πτυχές που συνδέουν τα γεγονότα στη μητροπολιτική Ελλάδα με τα καθ’ ημάς: τις δύο αρχιεπισκοπικές εκλογές του 1947, τις δημοτικές εκλογές του 1946 και 1949, τον άφρονα «Οικονομικό πόλεμο», τις επιπτώσεις στον αθλητισμό με την αποβολή των αθλητών που δεν συμφώνησαν με την καταδίκη της «εθνοκτόνου ανταρσίας» και την αποστολή ευχών στον βασιλιά Παύλο, το κομβικό ταξίδι του τότε γενικού γραμματέα του ΑΚΕΛ, Φιφή Ιωάννου, και του ηγέτη της ΠΕΟ, Ανδρέα Ζιαρτίδη στην υπό έλεγχο των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού «Ελεύθερη Ελλάδα», τον Δεκέμβριο του 1948, κ.ο.κ. Όλα αυτά αναλύονται σε μεγαλύτερη έκταση στο υπό έκδοση βιβλίο της Κωνσταντίνου, μαζί με την ανάδειξη άγνωστων ή υποβαθμισμένων πτυχών, όπως τις συνέπειες από την εξοντωτική πόλωση στο κοινωνικό επίπεδο: στην εκπαίδευση, στον εργασιακό τομέα, στις ανθρώπινες καθημερινές σχέσεις. Ιδιαιτέρως όταν τα ηνία του αντικομμουνιστικού αγώνα ανέλαβε η Εκκλησία της Κύπρου με τον νεοεκλεγέντα Μακάριο Β΄, τα Χριστούγεννα του 1947, στην ουσία όμως, από το 1948, υπό την ηγεσία των δύο νέων και σε ηλικία μητροπολιτών, του Κιτίου Μακαρίου Κυκκώτη και του Κυρηνείας Κυπριανού Κυριακίδη, υπό την υψηλή εποπτεία του Πολύκαρπου Ιωαννίδη, γραμματέα της Μητρόπολης Κερύνειας. Από την άλλη, το ΑΚΕΛ, σπαρασσόμενο από εσωτερικές έριδες σε επίπεδο ηγεσίας αλλά και πολιτικού προσανατολισμού, εξαιτίας και της συμμετοχής στη «Διασκεπτική», είχε σπεύσει να αναγνωρίσει την «Προσωρινή Δημοκρατική κυβέρνηση», αμέσως μετά την εξαγγελία του σχηματισμού της (Δεκέμβριος 1947), προκαλώντας την οργή των διπλωματικών εκπροσώπων της Ελλάδας στην Κύπρο. Ο αντικομμουνιστικός αγώνας των Ελλήνων Προξένων, λόγω και της φιλικής στάσης του ΑΚΕΛ προς το ΚΚΕ και τον ΔΣΕ, δημιούργησε προβλήματα στην κυπριακή Αριστερά, καθώς προκαλούσε αμηχανία στους λεγόμενους «συνοδοιπόρους», όπως τον Ιωάννη Κληρίδη, που εν τέλει εγκατέλειψαν τη συνεργασία τους με το ΑΚΕΛ, τουλάχιστον για το 1948-1955. Βέβαια, και αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα που αναδεικνύεται από το βιβλίο της Κωνσταντίνου, το ΑΚΕΛ δεν μπόρεσε, για διάφορους λόγους να ενισχύσει όπως θα ήθελε (ή «θα έπρεπε») το αδελφό κομμουνιστικό κόμμα της μητροπολιτικής Ελλάδας (είχε υποσχεθεί – υπερβολικά – την αποστολή 500 ανδρών και χρηματική βοήθεια).

Ένα σύντομο σημείωμα όπως το παρόν δεν είναι αρκετό για την ανάδειξη όλων των συνεπειών του ελληνικού Εμφυλίου στην Κύπρο και των πτυχών μιας άγνωστης εν πολλοίς εποχής. Ίσως αρκεί να θυμίσουμε ότι η «ιστορική» διαμάχη ΑΠΟΕΛ – «Ομόνοιας», που συναρπάζει χιλιάδες Κυπρίων μέχρι σήμερα, οφείλει τη δημιουργία της στον ελληνικό Εμφύλιο. Από τα άλλα σημαντικά απότοκα, σημειώνουμε ότι με το τέλος του Εμφυλίου, η κυπριακή Δεξιά (υπό την Εκκλησία) και η κυπριακή Αριστερά διαγκωνίζονταν για το ποια εκ των δύο παρατάξεων θα φαινόταν «πιο πατριωτική», στη μαχητική διεκδίκηση της Ένωσης με την Ελλάδα. Ασχέτως εάν το ΑΚΕΛ θεωρούσε «μοναρχοφασιστικές» τις ελληνικές κυβερνήσεις του 1946-1955. Σε αυτό το κλίμα διενεργήθηκε το παλλαϊκό Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950 και γεννήθηκε η ΕΟΚΑ, το 1955.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 31 Αυγούστου 2019

Πρωτοσέλιδο της εφημ. “Γράμματα” που εκδιδόταν στη Λεμεσό από το 1946, με πρώτο διευθυντή τον Πλουτή Σέρβα. Εδώ το πανηγυρικό φύλλο της 25ης Μαρτίου 1949. Στα εορταστικά συνθήματα για την εθνική επέτειο, η εφημερίδα ζητωκραυγάζει υπέρ του ΔΣΕ και της ένωσης με τη μητέρα Ελλάδα