Εγκαινιάστηκε την Τρίτη, 9 Απριλίου 2019, από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Αναστασιάδη, η Έκθεση του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Κύπρου με τίτλο «1940. Πρόσωπα και Εικόνες. Κύπρος – Ελλάδα». Παράλληλα, στον ίδιο χώρο φιλοξενείται η φωτογραφική έκθεση του Δημήτρη Βαττή «Οι Ξεχασμένοι ενός πολέμου».

Πρόκειται, κατά την άποψή μας, για μια από τις πιο σημαντικές εκθέσεις για τη σύγχρονη ιστορία του τόπου που οργανώθηκαν τα τελευταία χρόνια. Θα είναι ανοικτή μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2019 και το ωράριο λειτουργίας της είναι ασυνήθιστα βολικό για τους επισκέπτες της στα κυπριακά δεδομένα: Θα είναι ανοικτή επτά μέρες τη βδομάδα, από τις δέκα το πρωί μέχρι τις επτά το βράδυ, στο κέντρο της Λευκωσίας, στη Φανερωμένη.

Είναι μια έκθεση που θυμίζει τις καλές (παρελθούσες) εποχές, όταν οι κυπριακές τράπεζες ενίσχυαν τον πολιτισμό και την ιστορία του τόπου και που αξίζει να την επισκεφθείτε. Για την υλοποίησή της οφείλουμε ευχαριστίες στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου, τη διεύθυνση και τους υπαλλήλους του, στην Πρεσβεία της Ελλάδας στη Λευκωσία και το Γραφείο Τύπου της, στο Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής που παραχώρησε φωτογραφίες από τον πόλεμο και την κατοχή στην Ελλάδα του 1940-1944, και σε δεκάδες φορείς και ιδιώτες συλλέκτες και ερευνητές που πρόσφεραν αντικείμενα. Και στον Δημήτρη Βαττή, που οι φωτογραφίες του, από 24 Κύπριους βετεράνους (23 άντρες και μια γυναίκα), στη δύση της ζωής τους, πλαισιώνουν ιδανικά το μουσειακό τμήμα της Έκθεσης.

Ο πλούτος και το θεματικό εύρος του υλικού που εκτίθεται στις βιτρίνες, στις οθόνες και στις πινακίδες της Έκθεσης, είναι εντυπωσιακός. Και αξίζει να τονιστεί ότι η προσφορά αντικειμένων, εγγράφων, φωτογραφιών και τεκμηρίων από ιδιώτες και συλλογικούς φορείς ήταν πολλαπλάσια και ο εκθεσιακός χώρος αποδείχθηκε, τελικώς, μικρός. Η Έκθεση φέρει τη σφραγίδα, τον ζήλο και την επαγγελματική ευσυνειδησία της επιμελήτριάς της, Κατερίνας Λουί Νικήτα, που συγκέντρωσε το υλικό και κατάφερε να εντάξει το 1940 και το ΟΧΙ των Πανελλήνων μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του πολέμου του 1939-1945, αλλά και στο στενότερο κυπριακό, δίνοντας βάρος στον ανθρώπινο παράγοντα: στα πρόσωπα και στις καθημερινές εικόνες. Υπάρχουν βέβαια και τα εργαλεία των μαχών και τα σύμβολα του πολέμου, με ξεχωριστή τη θέση της σημαίας του «Κυπριακού Συντάγματος», σε μια μοναδικής σπανιότητας ανάσυρσή της από το περιθώριο της ιστορίας. Ο επισκέπτης, όμως, έχει παράλληλα την ευκαιρία να σταθεί στα έγγραφα των εθνικών εράνων, στην πρωταγωνιστική μορφή του μητροπολίτη Πάφου Λεοντίου, στο δακτυλίδι που δινόταν σε κάθε Ελληνίδα Κυπρία που πρόσφερε τον «δακτύλιο αρραβώνα» της για την Ελλάδα, στις φωτογραφίες από τα στρατόπεδα των Ελλήνων προσφύγων και των Εβραίων μετοίκων προς τη μεταπολεμική «γη της επαγγελίας». Στους πίνακες και στα σκίτσα των μεγάλων μας ζωγράφων από την πολεμική περίοδο, στα σπανιότατα έντυπα, χειρόγραφα, εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, στις προπαγανδιστικές εκδόσεις της αποικιακής κυβέρνησης, στα κινηματογραφικά επίκαιρα, στα τεκμήρια από την αιχμαλωσία στα ναζιστικά στρατόπεδα, στους ήρωες της Αντίστασης, Ροδίωνα και Μιλτιάδη Γεωργιάδη. Και σε πολλά άλλα.

Η παράλληλη έκθεση των φωτογραφιών του Δημήτρη Βαττή, αναδεικνύει τα πρόσωπα των στρατιωτών του πολέμου του 1939-1945, όπως φωτογραφήθηκαν ύστερα από ογδόντα σχεδόν χρόνια. Οι μορφές των 24 βετεράνων εκπροσωπούν τον κόσμο της Κύπρου: Τους λιγοστούς «επώνυμους» και διάσημους και τους χιλιάδες «ανώνυμους» και αφανείς εθελοντές και εθελόντριες, Έλληνες, Τούρκους, Μαρωνίτες και Αρμένιους.

Στα προχθεσινά εγκαίνια της Έκθεσης τα πιο λαμπερά πρόσωπα ανήκαν στους πιο φορτωμένους από τον χρόνο. Τους σχεδόν αιωνόβιους, πλέον, τελευταίους εν ζωή Κυπρίους βετεράνους: Τον κύριο Χατζηιωσήφ που επέζησε ύστερα από φοβερές περιπέτειες, φυγάς στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη και αιχμάλωτος στα στρατόπεδα της Ιταλίας. Τον κύριο Μενέλαο, τον κύριο Νίκο, τον κύριο Γεωργίου, την κυρία Βασιλική, που ήρθε απαστράπτουσα στο καρότσι της, λάμποντας σαν τότε που πρωτοφόρεσε το χακί. Από τους παρόντες συγγενείς όσων έφυγαν από τη ζωή, ξεχώρισα τον γαμπρό του μακαρίτη Μουσταφά από τη Λεύκα, που τραγουδούσε τόσο γλυκά το «Μαντήλι καλαματιανό», και θυμόταν με ευγνωμοσύνη την Ελλάδα και τους Έλληνες που τον φιλοξένησαν στην Κατοχή, δραπέτη των Γερμανών, με κίνδυνο της ζωής τους.

Χιλιάδες πρόσωπα και εικόνες από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Και χιλιάδες λόγοι για να επισκεφτείτε την Έκθεση. Με την ευχή και την προσδοκία ότι κάποτε θα συγκεντρωθούν αυτές οι εικόνες και τα τεκμήρια σε μια μόνιμη στέγη και σε ένα μουσείο. Τους το οφείλουμε.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. ¨Ο Φιλελεύθερος” στις 13 Απριλίου 2019