Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες 100 χρόνια από την κατάληψη των Χειμερινών Ανακτόρων στην Αγία Πετρούπολη από τους Μπολσεβίκους και την ανάληψη της εξουσίας από τον Λένιν. Η Οκτωβριανή επανάσταση και η ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης σημάδεψαν την παγκόσμια ιστορία και τον 20ό αιώνα, αλλάζοντας τον σύγχρονο κόσμο. Σήμερα, στα στενά όρια της στήλης, θα μιλήσουμε για τους πρώτους Κύπριους που συνδέθηκαν με οποιονδήποτε τρόπο με την επανάσταση του 1917 και το νέο καθεστώς.

Ένα από τα πιο σημαντικά κεφάλαια της πρώιμης ελληνικής πρόσληψης της λενινιστικής επανάστασης οφείλεται σε έναν Κύπριο, τον Λεωνίδα Παυλίδη, δημοσιογράφο και λογοτέχνη από τον Γερόλακκο, με καλές σπουδές στην Ευρώπη, που εργάστηκε στην Αθήνα (κυρίως), στη Λευκωσία και στο Λονδίνο. Το 1919 ο Παυλίδης έγραψε μια σειρά άρθρων, σε οκτώ συνέχειες, με τίτλο «Το κοινωνικό πρόβλημα» στο σπουδαίο φιλολογικό περιοδικό «Ο Νουμάς». Εκεί, δυο χρόνια μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, ο Γερολακκίτης διανοούμενος αφηγήθηκε τη «μυστηριακή γητειά» μιας προσωπικής του συνάντησης με τον Λένιν στη Γενεύη, το 1915, και επιχείρησε να εξηγήσει στο ελληνικό κοινό τι αλλαγές έφερνε ο «μαξιμαλισμός» (μπολσεβικισμός) στον κόσμο, μεταφέροντας τα λόγιά του Ρώσου επαναστάτη. Έγραφε, ανάμεσα σε άλλα: «Ο Μαρξισμός θα μας χρησιμέψη για το πρώτο στάδιο της εφαρμογής. Θα κάνουμε τη Ρωσσία συνομοσπονδία Σοσιαλιστικού Κράτους μ’ ευρύτατο αποκεντρωτικό διοικητικό σύστημα (…) τότε θα κηρύξουμε τη σταυροφορία της ιδεολογίας μας εναντίον όλης της κεφαλαιοκρατικής και αποτυφλωμένης της κακόβουλης Ανθρωπότητας.» Και συμπλήρωνε, συγκλονισμένος, ο Παυλίδης: «Τα λόγια τούτα που σήμερα μου φαίνεται σαν να τ’ ακούω σε θείο ενύπνιο τ’ άκουσα απ’ το ίδιο το στόμα του σημερινού Προφήτη της Σωτηρίας του Κόσμου. Και συλλογίζομαι πως τα λόγια τούτα μπορούν να χρησιμεύσουν σαν ερμηνευτικό κλειδί στην κατανόηση του μαξιμαλισμού όπως φανερώθηκε το 1917.»

Από το άλλο στρατόπεδο, στην επαναστατημένη Ρωσία, κι ανάμεσα στα εκστρατευτικά σώματα των συμμάχων της Αντάντ, που εστάλησαν για να συνδράμουν στην καταστολή των Μπολσεβίκων, Κύπριοι περιλαμβάνονταν στο ελληνικό τμήμα στην Ουκρανία, το 1919 (πιο γνωστός ο Λαρνακέας γιατρός Ιωάννης Μαρσέλλος, που σκοτώθηκε αργότερα, στη μικρασιατική εκστρατεία), όπως και περισσότεροι (μερικές εκατοντάδες) ημιονηγοί, αγρότες επί το πλείστον, του βρετανικού στρατού που είχαν σαν βάση τη Γεωργία (Υπερκαυκασία), το 1919-1920.

Μετά την ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης (1922), οι πρώτοι Κύπριοι κομμουνιστές που επισκέφθηκαν το νέο σοβιετικό κράτος ήταν μετρημένοι. Πιθανότατα ο πρώτος ήταν ο Χαραλάμπος Βατυλιώτης (Βάτης), που σύμφωνα με την οικογενειακή παράδοση παρευρέθηκε και στην κηδεία του Λένιν (1924). Ο Βάτης γύρισε ξανά, στη Σοβιετική Ένωση, όπου και απεβίωσε, στη δεκαετία του 1930, μαζί με τον Κώστα Χριστοδουλίδη (Σκελέα), εξόριστοι της βρετανικής αποικιοκρατίας ύστερα από την εξέγερση των Οκτωβριανών του 1931. Ο νεότερος αδελφός του Σκελέα, Χριστόδουλος  Χριστοδουλίδης, με το ψευδώνυμο Αλέξης, εστάλη από το ΚΚΕ στη Μόσχα όπου σπούδασε και γύρισε στην Ελλάδα. Επέστρεψε ξανά στη Μόσχα, όπου διορίστηκε σε κομματική θέση, εκτελέστηκε, όμως, στις σταλινικές εκκαθαρίσεις το 1938 (αποκαταστάθηκε από τον Χρουστσόφ, το 1956). Στη Μόσχα και στο Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής (ΚΟΥΤΒ) σπούδασαν στη δεκαετία του 1920 και άλλοι δύο Λεμεσιανοί, ο Δημήτριος Χρυσοστομίδης, που πέθανε κι αυτός στη Σοβιετική Ένωση, το 1935, και ο Λεωνίδας Στρίγκος, ιστορικό ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ μέχρι τον θάνατό του (1983). Τις πληρέστερες κομματικές σπουδές στη Σοβιετική Ένωση έκανε ο πρώτος γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ, Πλουτής Σέρβας, γεγονός που βοήθησε στη μυθοποίησή του από τους Κύπριους συντρόφους του. Ήταν κι ο μόνος από τους Κύπριους πρωτοπόρους κομμουνιστές που γνώρισαν το νέο σοσιαλιστικό κράτος την εποχή της ίδρυσής του που γύρισε και πέθανε στην Κύπρο, διαγραμμένος όμως από το κόμμα του, από το 1952. Η ιστορική μοίρα των πρώτων αποστόλων των μεγάλων επαναστάσεων…

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 4 Νοεμβρίου 2017