Η εβδομάδα που πέρασε χαρακτηρίστηκε από μια πρωτοφανή για τα ήθη ενός σύγχρονου κράτους απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Πάφου, μιας πόλης που αυτή την εποχή αποτελεί και την «πολιτιστική πρωτεύουσα» της Ευρώπης. Δεν θα σχολιάσουμε εδώ το σκεπτικό, ούτε την ουσία της απόφασης, όμως είναι προφανές, κατά την άποψή μας, ότι αυτή θα αποτελεί στο μέλλον μνημείο της εποχής μας. Μια πόλη της Κύπρου θεωρεί από τώρα και στο εξής ως «μαύρη τρύπα της ιστορίας της», την περίοδο που ήταν δημοτικοί άρχοντες δύο Δήμαρχοι, οι οποίοι αποδείχθηκε ενώπιον της Δικαιοσύνης ότι χρηματίστηκαν ή, τέλος πάντων, έθεσαν με ιδιοτέλεια τα προσωπικά τους συμφέροντα υπεράνω των συμφερόντων του Δήμου.

Την ίδια ώρα, σήμερα το πρωί, σε ένα χωριό της κυπριακής υπαίθρου, την όμορφη Βάσα Κοιλανίου, στην «άγονη γραμμή» των κύριων οδικών αρτηριών του νησιού και μακριά από τη δημοσιότητα και προβολή για το έργο των εκλεγμένων κοινοτικών συμβουλίων, που συνήθως αντιπροσωπεύει και τον σφυγμό και τα αισθήματα των κατοίκων, γίνονται εκδηλώσεις στη μνήμη ενός σπουδαίου ανθρώπου των ελληνικών γραμμάτων, του Θεόδωρου Παπαδόπουλλου (1921-2016), του οποίου η μητέρα, Φωτεινή Αργυρίδου – Παπαδοπούλλου ήταν από τη Βάσα, ενώ και ο ίδιος διατηρούσε σπίτι και υπεραγαπούσε το χωριό. Το κοινοτικό συμβούλιο της Βάσας, υπό τον δραστήριο και εργατικό κοινοτάρχη, Μιχάλη Μοσφίλη, με τη συνδρομή μιας ομάδας φιλοπρόοδων Βασιωτών, οργανώνουν εκκλησιαστικό και φιλολογικό μνημόσυνο του Θ. Παπαδόπουλλου, προς τιμήν του οποίου θα ονομαστεί και μια πλατεία του χωριού. Θεωρούμε ευτυχή και εξόχως διδακτική τη σύμπτωση της εκδήλωσης στη Βάσα με όσα παρακολουθήσαμε στην Πάφο: για όσους, βέβαια, θέλουν να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της ηθικής και των αξιών στην εποχή μας, αλλά και της απόδοσης τιμών στους προγενέστερούς μας, σε ένα ευρύτερο ιστορικό και παιδαγωγικό πλαίσιο…

Επιλέγουμε λοιπόν σήμερα να μιλήσουμε για τη Βάσα Κοιλανίου και τον Θεόδωρο Παπαδόπουλλο. Τη Βάσα, που εδώ και χρόνια φιλοξενεί ένα πρωτοποριακό «Μουσείο Εκπαίδευσης», που έγινε πραγματικότητα με την οικονομική ενίσχυση της ΠΟΕΔ και με τον ενθουσιασμό και τον ζήλο της Άννας Μαραγκού. Ένα Μουσείο, που δυστυχώς, παρά τη μοναδικότητά του, δεν έχει αποκτήσει από τότε την επισκεψιμότητα που θα έπρεπε και θα βοηθούσε στη χωρίς προβλήματα επιβίωση και συντήρησή του.

Ο Θ. Παπαδόπουλλος, κορυφαίος ιστορικός της Κύπρου, ήταν ο άνθρωπος που συνέλαβε, σχεδίασε και θεμελίωσε (και θεσμικά) την ιστορική έρευνα στο νησί μας, καθώς ηγήθηκε από τα πρώτα έτη της Κυπριακής Δημοκρατίας, του «Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών» και αργότερα του Γραφείου Κυπριακής Ιστορίας του «Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄». Δεν ήταν, δηλαδή, απλώς ο πρύτανης της κυπριακής ιστοριογραφίας, υπήρξε ο «εθνικός ιστορικός» της Κύπρου, ύστερα από τις δύο κομβικές τομές στη σύγχρονη ιστορία του τόπου, το 1960 και το 1974.

Για το έργο του Θεόδωρου Παπαδόπουλλου έχουμε ξαναμιλήσει σε αυτή τη στήλη. Ήταν τόσο πλούσιο, που θα θέλαμε δεκάδες άρθρα για να αναφέρουμε απλώς τους τίτλους των μονογραφιών, των τόμων με εκδόσεις πηγών και των επιστημονικών του άρθρων. Υπήρξε μακρόπνοος οραματιστής ως προς το συγγραφικό του έργο, αλλά και τους προσανατολισμούς της ιστοριογραφίας του κυπριακού Ελληνισμού, στην οποία συνέβαλε όσο ελάχιστοι άλλοι. Ως προς την προσωπική του ζωή, έζησε σε αρκετές χώρες του κόσμου, ταξίδεψε σε ακόμη περισσότερες και παρότι «γηγενής» Λευκωσιάτης, ήταν στενά συνδεδεμένος μέχρι το τέλος της ζωής του, ως γνήσιος Κύπριος, με το αυθεντικό αγροτικό τοπίο της Βάσας. Με τα αμπέλια, τις δόμες, τη γη και τον ανοικτό ορίζοντα του πάλαι ποτέ μεγάλου Κρασοχωριού, με το οποίο συνδέονταν επίσης στενά ο Στυλιανός Χουρμούζιος και ο Δημήτρης Λιπέρτης. Σήμερα, οι συγχωριανοί του τιμούν απέριττα αλλά ενσυνείδητα και με αγάπη τη μνήμη του, δημιουργώντας και μια φλόγα αισιοδοξίας για την υπόλοιπη Κύπρο.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 27 Μαΐου 2017