Στο πνεύμα των ημερών, θα δούμε σήμερα πώς γιορτάστηκε το Πάσχα στην Κύπρο «προ ενός αιώνος». Το ανθρωποσφαγείο του Μεγάλου πολέμου συνέχιζε το αποτρόπαιο έργο που είχε ξεκινήσει το 1914, ενώ στην Ελλάδα τα «δύο κράτη» του Εθνικού Διχασμού συνέθεταν μιαν από τις θλιβερότερες σελίδες της νεοελληνικής ιστορίας. Ο πόλεμος, σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ανομβρία, επηρέαζε την οικονομία του νησιού αλλά και τις θρησκευτικές ακολουθίες: Εξαιτίας της «περί των φώτων απαγορευτικής διατάξεως», η περιφορά των Επιταφίων περιορίστηκε στο προαύλιο των ναών, ενώ λίγες μέρες πριν το Πάσχα η τοπική κυβέρνηση απαγόρευσε τις εξαγωγές χαρουπιών, σταφίδων, πατατών και κρεμμυδιών, επιφέροντας πλήγμα στο εξαγωγικό εμπόριο, για χάρη της επιτόπιας κατανάλωσης και των αυξημένων στρατιωτικών αναγκών τροφοδοσίας.

Η ιδιαιτερότητα των ακολουθιών των Παθών και του Πάσχα (2 Απριλίου 1917) ήταν η παρουσία των νέων αρχιερέων που εκλέχθηκαν ή χειροτονήθηκαν κατά το 1916-1917. Ήταν το πρώτο Πάσχα για τον Αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ΄ (Βασιλείου), τον Μητροπολίτη Κυρηνείας Μακάριο Μυριανθέα και τον Χωρεπίσκοπο Σαλαμίνος Νικόδημο Μυλωνά. Στη Λευκωσία, «κατά το επικρατούν έθος», ο Αρχιεπίσκοπος τέλεσε την πασχαλινή ακολουθία στον καθεδρικό ναό του Αγίου Ιωάννη, τη λιτανεία της Κυριακής και τη λειτουργία της Δευτέρας στον Τρυπιώτη, τη λιτανεία της Δευτέρας και τη λειτουργία της Τρίτης στη Φανερωμένη και τη λιτανεία της Τρίτης και την ακολουθία της επόμενης, στον Άγιο Αντώνιο. Για την Κερύνεια η Πασχαλιά του 1917 ήταν περίλαμπρη, αφού η Μητρόπολη και ο Επίσκοπος Κυρηνείας επέστρεψαν, ύστερα από πολλές δεκαετίες φιλοξενίας στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονος Μύρτου, στην ιστορική τους έδρα: «Η πόλις της Κυρηνείας πρώτην από αμνημονεύτων χρόνων φοράν διήλθε τας εορτάς του Πάσχα έχουσα εν τω μέσω της τον Μητροπολίτην της. Άπασα η πόλις, πολλήν την χαράν και υπερηφάνειαν ησθάνετο επί τούτω.» Ευλογημένες ώρες για την κατεχόμενη από το 1974 αγαπημένη κυπριακή πόλη…

Ανάλογες στιγμές έζησαν και οι κάτοικοι των Βαρωσίων, αφού μόλις είχε χειροτονηθεί ο χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος: «Και η πόλις αύτη πρώτην φοράν διερχομένη μετ’ Επισκόπου τας εορτάς του Πάσχα εώρτασε ταύτας μεγαλοπρεπέστατα υπό τας ευλογίας του Θεοφ. Επισκόπου Σαλαμίνος, όστις εχοροστάτησε διαδοχικώς εις άπαντας τους ναούς της πόλεως καθ’ άπασας τας αγίας ημέρας και ετέλεσε τας λειτουργίας και λιτανείας της Κυριακής και Δευτέρας του Πάσχα εν πολλή τη λαμπρότητι και μεγαλοπρεπεία.» Την Τετάρτη του Πάσχα ο Αρχιεπίσκοπος Κύριλλος επισκέφθηκε τη Λεμεσό, όπου έτυχε παλλαϊκής υποδοχής (είχε διδάξει στην Ελληνική Σχολή της πόλης), ενώ την Παρασκευή της Διακαινησίμου χοροστάτησε σε αρχιερατικό συλλείτουργο στον ναό της Αγίας Νάπας, συλλειτουργούντων των βενιζελικών ιεραρχών, Κιτίου και Σαλαμίνος. Στη Λεμεσό οργανώθηκαν τη βδομάδα του Πάσχα, τιμώντας την 25ετηρίδα του Γ.Σ.Ο., αθλητικοί αγώνες, ιπποδρομίες, ποδοσφαιρικός αγώνας με την Αγγλική Σχολή Λευκωσίας και προσκοπικές επιδείξεις. Τις ίδιες μέρες έγιναν αθλητικοί αγώνες και στη Λάρνακα, την Πάφο και το Ακάκι.  Η Λευκωσία υστέρησε στην αθλητική πασχαλινή κίνηση, αφού στον μέχρι τότε χώρο του Γυμναστηρίου αναγείρονταν νέα σχολικά κτίρια. Έτσι, η λαμπριάτικη κίνηση στην πρωτεύουσα περιορίστηκε στον κινηματογράφο: «Ο Πατέ την νύκτα της Κυριακής παρέστησε το ωραιότατον βιομηχανικόν έργον «Το μυστικόν του αεροναύτου», την δε νύκτα της Δευτέρας το υπέροχον κοινωνικόν αριστούργημα «Ο Πλαστογράφος». Το θέατρον [Παπαδοπούλου] και κατ’ αμφοτέρας τας νύκτας ήτο υπερπληρωμένον από κόσμον.»

Από τις άλλες ειδήσεις, σημειώνουμε τη δημοσιογραφική απαρέσκεια, επειδή «Είς τινα μικράν ενορίαν της πρωτευούσης [πιθανότατα στον Άγιο Κασσιανό, όπως μαρτυρούν οι φωτογραφίες στο βιβλίο της Μάγδα Όνεφαλς-Ρίχτερ, του 1913] επυρπολήθη και ο Ιούδας!!! Έθιμον αναχρονιστικόν και αντιχριστιανικόν το οποίον διεσώθη εν μόνη τη ενορία εκείνη και το οποίον θα ήτο καλόν εάν η Εκκλησιαστική Αρχή απεφάσιζε να καταργήση.» Κάθε εποχή με τις «πολιτικές της ορθότητες» ή οι συνέχειες και ασυνέχειες των πασχαλινών εθίμων…

Φίλες και φίλοι, Καλήν Ανάσταση!

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 14 Απριλίου 2017

Στη φωτογραφία, το “κάψιμο του Ιούδα” στην αυλή του ναού του Αγίου Κασσιανού, στη Λευκωσία, στη δεκαετία του 1910. (Από το βιβλίο της Magda Ohnefalsch – Richter (1913), Ελληνικά Ήθη και Έθιμα στην Κύπρο)