Συμπληρώνονται, αυτές τις μέρες, εκατό χρόνια από τη γέννηση στη Λεμεσό στις 13/26 Μαρτίου 1917 (η πρώτη ημερομηνία στο «παλαιό» ημερολόγιο) του Ροδίωνος Γεωργιάδη. Για τον Ροδίωνα υπάρχει η εξαιρετική μονογραφία του Γιώργου Χατζηκωστή («Έπος και μαρτύριο», 1995), ο οποίος το 2008 εξέδωσε και το τρίτομο ογκώδες «Αρχείον Ροδίωνος Π. Γεωργιάδη». Ο Ροδίων έφυγε από τη ζωή πρόωρα, στα 27 του χρόνια, και μαζί με τον αδελφό του Μιλτιάδη, είναι ανάμεσα στα εκατομμύρια θύματα του ναζισμού στην ανθρωποσφαγή του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Πρόλαβε, όμως, στη σύντομη ζωή του, να αφήσει σπουδαίο έργο και τεράστια εθνική προσφορά.

Ήταν γιος του Λεμεσιανού βετεράνου εθελοντή των Βαλκανικών πολέμων Προκόπη Χατζημιλτή – Γεωργιάδη και της Κερυνειώτισσας Θέκλας Χατζηγιώργη. Γύρω στο 1925 η οικογένεια Γεωργιάδη μετακόμισε στη Λευκωσία, για να μορφωθούν καλύτερα τα τρία τους παιδιά. Μετά την αποφοίτηση του Ροδίωνος από το Παγκύπριο Γυμνάσιο, το 1934 (εκεί φοίτησε για δύο χρόνια και ο μικρότερος αδελφός του, Μιλτιάδης), η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ο Ροδίων γράφτηκε αρχικά στη Φυσικομαθηματική Σχολή, όμως μεταγράφηκε στη Φιλοσοφική Σχολή, από όπου πήρε το πτυχίο Ιστορίας και Αρχαιολογίας το καλοκαίρι του 1940.

Ο Ροδίων Γεωργιάδης πέρα από τις λαογραφικές του μελέτες, τις φιλοσοφικές αναζητήσεις, τις μεταφράσεις και τα σχέδιά του για την μεταπολεμική Κύπρο, μελέτησε μεθοδικά τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και αντέγραψε, με τη βοήθεια του αδελφού του και του Πάνου Λεβέντη,  εκατοντάδες έγγραφα που αφορούν τη συμμετοχή της Κύπρου στην επανάσταση του 1821. Ήταν ο πρωτοπόρος στη συστηματική αρχειακή έρευνα για τη νεότερη κυπριακή ιστορία και, ειδικότερα, τους αγωνιστές του 1821. Τα κατάλοιπά του, που ευτυχώς σώθηκαν, δείχνουν ότι αν δεν πέθαινε νέος, θα γινόταν σπουδαίος ιστορικός.

Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και η τριπλή φασιστική Κατοχή άλλαξαν εφιαλτικά τη ζωή της οικογένειας Γεωργιάδη. Ο Ροδίων άφησε τα αρχεία και ηγήθηκε της κυπριακής φοιτητικής εθελοντικής ομάδας στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Έφτασε μέχρι το Τεπελένι, όπου ανδραγάθησε. Στην Κατοχή, πρωτοστάτησε στην ίδρυση του «Κοινού Κυπρίων» και εργάστηκε στο συσσίτιο της «Εστίας Κυπρίων». Έδωσε διαλέξεις, παρουσίασε πρώτος την ιστορική επιστολή των Κυπρίων προς τον Ιωάννη Καποδίστρια του 1828, οργάνωσε ομάδες φοιτητών για την καταγραφή των κυπρολογικών βιβλίων στις αθηναϊκές βιβλιοθήκες. Μαζί με τον Μιλτιάδη, συμμετείχαν στη μικρή αντιστασιακή οργάνωση «Εθνικόν Επαναστατικόν Κομιτάτον». Συνελήφθηκαν στις αρχές του 1943 και δικάστηκαν από γερμανικό στρατοδικείο για διανομή επαναστατικών φυλλαδίων και αναγραφή συνθημάτων. Μετά από πολύμηνη φυλάκιση στην Αίγινα μεταφέρθηκαν, μέσω Βιέννης, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Βραδεμβούργου, στη Γερμανία. Εκεί πέθανε ο Ροδίων, από φυματίωση, στις 16 Οκτωβρίου 1944. Η τύχη του Μιλτιάδη αγνοείται.

Ο πατέρας τους επέζησε της Κατοχής, αλλά πέθανε στα Δεκεμβριανά, από «αδέσποτη σφαίρα». Λίγες ημέρες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας είχε αποβιώσει από τις κακουχίες και η  αδελφή των δύο ηρώων, Ευανθία. Η Θέκλα Γεωργιάδη επέστρεψε στην Κύπρο και στην Κερύνεια, όπου πέθανε το 1969. Εκεί, στην αγαπημένη πόλη, στο ιερό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, μεταφέρθηκε και το κιβώτιο με την τέφρα του Ροδίωνος. Η σποδός αγνοείται και αυτή, ύστερα από την τουρκική Κατοχή.

Η επέτειος των εκατό χρόνων από τη γέννηση του Ροδίωνος θα τιμηθεί το ερχόμενο φθινόπωρο από το Παγκύπριο Γυμνάσιο και το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Τύχη αγαθή, την ίδια εποχή, στο Βραδεμβούργο, θα λειτουργήσει έκθεση κειμηλίων και εγγράφων για τη ζωή και τον θάνατο στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά το 1939-1945. Στα εκθέματα θα περιλαμβάνονται και πολύτιμα έγγραφα από τον φάκελο των δύο Κυπρίων αντιστασιακών, που βρέθηκε στα γερμανικά αρχεία, και μια φωτογραφία τους, που εστάλη από το Αρχείο του Παγκυπρίου Γυμνασίου. Μια μεγάλη τιμή για την Κύπρο και μια απρόσμενη ανείπωτη  συγκίνηση για τους Κύπριους ιστορικούς.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 18 Μαρτίου 2017

Ο Ροδίων Γεωργιάδης με τη στολή του Έλληνα στρατιώτη, τον Δεκέμβριο του 1940