Στην κυπρολογική βιβλιογραφία τα αφιερώματα των ελλαδικών λογοτεχνικών περιοδικών για την Κύπρο έχουν ξεχωριστή θέση. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, και με πρώτα δυο αφιερώματα της «Ελληνικής Δημιουργίας», ξεχωρίζει σαφέστατα το αφιέρωμα της «Νέας Εστίας» στην Κύπρο, τα Χριστούγεννα του 1954, που η κυκλοφορία του συνέπεσε με τη συζήτηση της πρώτης ελληνικής προσφυγής στον ΟΗΕ για το Κυπριακό, με το χαρακτικό του Α. Τάσσου στο εξώφυλλο, όπου ένας  βρακοφόρος φέρει την επιγραφή ΚΥΠΡΟΣ – ΕΝΩΣΙΣ. Στις δεκαετίες μετά την τουρκική εισβολή του 1974 ξεχωρίζουν τα αφιερώματα της «Λέξης» στην κυπριακή λογοτεχνία, ενώ αφιερώματα για την Κύπρο έχουν γίνει σε δεκάδες ελλαδικά περιοδικά, όχι μόνο λογοτεχνικά και πολιτικά, αλλά και τοπικά ή θεματικού ειδικού ενδιαφέροντος.

Αυτήν τη βδομάδα, η «Νέα Εστία» κυκλοφόρησε το δεύτερο, ύστερα από το ιστορικό τεύχος του Δεκεμβρίου 1954, «Αφιέρωμα στην Κύπρο. Ιστορία – Λογοτεχνία – Τέχνη». Πρόκειται για έναν ογκώδη τόμο, με περισσότερες από 600 σελίδες, όπου συνοψίζεται και παρουσιάζεται η πνευματική παραγωγή της γλυκείας νήσου Κύπρου, των τελευταίων δεκαετιών. Όπως γράφει ο διευθυντής του περιοδικού, Ν. Ε. Καραπιδάκης, στο προλογικό του σημείωμα, η έκδοση του αφιερώματος αποτελούσε «χρέος (…) που θα ξανάπιανε το νήμα ενός παλαιότερου και ιστορικού αφιερώματος του περιοδικού. Που κυρίως θα υπενθύμιζε την ανεξάντλητα πνευματική Κύπρο». Ενώ ο επιμελητής του τόμου, Θεοδόσης Πυλαρινός, βαθύς γνώστης της κυπριακής πνευματικής παραγωγής και βιβλιογραφίας, στην οποία έχει και ο ίδιος διακριτή συμβολή, συμπληρώνει στον πρόλογό του: «Το τεύχος αυτό επιχειρεί να συνδέσει τις δύο εποχές, το 1954 με το 2016, να δώσει στον Κύπριο και στον Ελλαδίτη αναγνώστη τη βεβαιότητα της αντοχής και της συνέχειας, παρά τις χειμέριες ιστορικές συνθήκες, και να επιβεβαιώσει τους πνευματικούς δεσμούς Ελλάδας και Κύπρου. Κυρίως όμως επιδιώκει να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον του ελλαδικού κοινού, ενημερώνοντάς το για την πνευματική παραγωγή των Κυπρίων αδελφών, και να τονώσει το αίσθημα της αδελφότητας, που εκτός των δεσμών αίματος το διαποτίζει η κοινή παιδεία, η ενωτική πνευματική παράδοση και η  ίδια η γλώσσα που ο κυπριακός Ελληνισμός διατηρεί ρωμαλέα και αλώβητη.»

Στο εντυπωσιακότατο σε έκταση και αριθμό συνεργατών αφιέρωμα, που η έκδοσή του αποτελεί προσωπικό άθλο του Θ. Πυλαρινού, του διευθυντή και των εκδοτών της «Νέας Εστίας», κυριαρχεί η  λογοτεχνία, αλλά υπάρχουν κείμενα για την ιστορία, την αρχαιολογία, τις τέχνες και τον πολιτισμό της ημικατεχόμενης από το 1974 Κύπρου. Ένα πανόραμα της πνευματικής δημιουργίας του τόπου, που συγκυριακά κυκλοφορεί σε μέρες όπου οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό έφεραν ξανά το μεγαλύτερο εθνικό πρόβλημα του σύγχρονου Ελληνισμού στο προσκήνιο της επικαιρότητας, αφήνοντας πρόσκαιρα στην άκρη τα προβλήματα που ανέδειξε η παρατεταμένη και πολυδιάστατη κρίση, στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Στον τόμο φιλοξενούνται κείμενα ογδόντα πέντε (εάν τους μέτρησα σωστά) λογοτεχνών ή μελετητών ή ειδικών επιστημόνων, Κυπρίων και Ελλαδιτών. Είναι ένα φωτεινό κυπριακό παράθυρο στην Ελλάδα, ένας τόμος που παρουσιάζει τα σύγχρονα κυπριακά γράμματα, ένα αισιόδοξο σκίρτημα πνοής στους αέναους και διαρκείς ζωοποιούς πνευματικούς δεσμούς της «μικροκόρης» με τη μητρόπολη.

Τα Χριστούγεννα του 1954, ο διευθυντής της «Νέας Εστίας», Πέτρος Χάρης, έγραφε στο εισαγωγικό του σημείωμα με τίτλο «Η Κύπρος και οι ελεύθεροι άνθρωποι», καταλήγοντας με τη φράση «Η Κύπρος είναι ελληνική»: «Η Κύπρος, πάνω από κάθε είδους συμβιβασμούς και θλιβερές σκοπιμότητες που και η ιστορία δεν τις συγχωρεί και η ζωντανή και η ασυγκράτητη πραγματικότητα τις περιφρονεί και τις παραμερίζει, ήταν, είναι και μένει Ελλάδα.»

Εξήντα τρία αργότερα, η Κύπρος και οι κάτοικοί της βρίσκονται και πάλι ανάμεσα σε «κάθε είδους συμβιβασμούς και θλιβερές σκοπιμότητες» αλλά και τη «ζωντανή και ασυγκράτητη πραγματικότητα». Η κυκλοφορία του εξαιρετικού αυτού τόμου είναι και μια ευκαιρία να ακουστούν και οι πνευματικοί δημιουργοί του τόπου.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος», στις 28 Ιανουαρίου 2017

Το εξώφυλλο του αφιερώματος του τεύχους της «Νέας Εστίας», του Δεκ. 1954

Το αφιέρωμα περιλαμβάνει, μετά τα προλογικά σημειώματα των Ν. Ε. Καραπιδάκη και Θ. Πυλαρινού (κατά σειρά δημοσίευσης) μελέτες των: Πέτρου Παπαπολυβίου, Κυριάκου Χαραλαμπίδη, Ανδρέα Ι. Βοσκού, Θεοδώρας Μούτσιου, Κώστα Ν. Κωνσταντινίδη, Δημήτριου Δ. Τριανταφυλλόπουλου, Ελένης Παπαδημητρίου, Ελένης Σ. Νικήτα, Άντρης Χ. Κωνσταντίνου, Άντρης Χατζηγεωργίου-Λυμπουρή, Παντελή Βουτουρή, Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου, Λουίζας Χριστοδουλίδου, Αντώνη Κωνστ. Ηλιάκη, Κωστή Δανόπουλου, Χρυσοθέμιδος Χατζηπαναγή, Νίκου Ορφανίδη, Λεωνίδα Γαλάζη, Αθηνάς Τέμβριου, Λευτέρη Παπαλεοντίου, Ανδρεανής Ηλιοφώτου, Έλλης Φιλοκύπρου, Μ. Α. Σοφοκλέους, Αντώνη Πιλλά, Γιώργου Μολέσκη, Αιμίλιου Σολωμού, Ελένης Αντωνιάδου, Ανθούλας Δανιήλ, Δώρας Μέντη, Βασίλη Λέτσιου, Γιώργου Γεωργή, Αλέξανδρου Δ. Μπαζούκη, Τάκη Βοΐλα, Κλείτου Ιωαννίδη, Κυριάκου Μαργαρίτη, Κώστα Βασιλείου, Κώστα Νικολαΐδη, Θεοδόση Πυλαρινού, Αφροδίτης Αθανασοπούλου, Αγάθης Γεωργιάδου, Στέλιου Παπαντωνίου, Γιώργου Φράγκου, Άννας Κατσιγιάννη, Ανδρέα Χατζηθωμά, Κωστή Κοκκινόφτα, Απόστολου Γ. Κουρουπάκη, Νίκου Παναγιώτου, Ανδρέα Κλ. Σοφοκλέους, Κώστα Κατσώνη, Χρήστου Μαυρή, Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ, Κυριάκου Ιωάννου, Λεύκιου Ζαφειρίου, Γιώργου Πετούση, Τάσου Αριστοτέλους, Ανδρέα Πετρίδη και Θεοδόση Νικολάου, ποιήματα των Κυριάκου Χαραλαμπίδη, Σωτήρη Σαράκη, Γιώργου Χαριτωνίδη, Τάσου Αριστοτέλους, Στέλιου Παπαντωνίου, Βάκη Λοϊζίδη, Κλαίρης Αγγελίδου, Αντώνη Πιλλά, Γιώργου Μολέσκη, Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ, Νίκου Ορφανίδη, Νίκου Κατσαλίδα, Γιώργου Μοράρη, Κώστα Βασιλείου, Μόνας Σαββίδου-Θεοδούλου, Γιώργου Φράγκου, Ανδρέα Αντωνιάδη, Λούη Περεντού, Φροσούλας Κολοσιάτου, Χρήστου Μαυρή, Παναγιώτη Νικολαΐδη, Στέφανου Σταυρίδη, Ντίνας Κατσούρη, Μυριάνθης Παναγιώτου-Παπαονησιφόρου, Ανδρέα Πετρίδη και Δάφνης Νικήτα και διηγήματα των: Μάριου Μιχαηλίδη, Κώστα Λυμπουρή, Αιμίλιου Σολωμού, Ρήνας Κατσελλή, Χρίστου Κυθρεώτη, Μαρίας Α. Ιωάννου, Λίλης Μιχαηλίδου, Γιώργου Τριλλίδη, Χρίστου Χατζήπαπα. Στο εξώφυλλο δημοσιεύεται χαρακτικό του Ιωσήφ Χατζηκυριάκου.

Το εξώφυλλο του αφιερώματος του τεύχους της «Νέας Εστίας», του Δεκ. 2016