Πριν από λίγες ημέρες απεβίωσε στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης ένας γλυκύτατος άνθρωπος, ο ζαχαροπλάστης Στέλιος Παπαδόπουλος. Καταγόμενος από προσφυγική ποντιακή οικογένεια ήταν, εδώ και πολλές δεκαετίες, μια ξεχωριστή φυσιογνωμία στο όμορφο προάστιο της Θεσσαλονίκης. Στο ζαχαροπλαστείο του, φημισμένο για τα μελομακάρονα, στο κέντρο του Ωραιοκάστρου, μέχρι και τη δεκαετία του 1970 εύρισκες εκτός από γλυκά, ψιλικά και «νεωτερισμούς». Εκεί κατέφευγαν, το 1974-1976, δεκάδες προσφυγόπουλα από την Κύπρο, που φιλοξενούνταν στο κτιριακό συγκρότημα της «Παιδόπολης» του Ωραιοκάστρου. Μέσα στον βαρύ μακεδονικό χειμώνα, λίγους μήνες ύστερα από την τουρκική εισβολή, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από την Κύπρο και τις οικογένειές τους, τα Κυπριόπουλα έπρεπε να προσαρμοστούν σε μια εντελώς διαφορετική ζωή και σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα με αλλιώτικη φιλοσοφία και παιδαγωγική προσέγγιση, στις αντίξοες συνθήκες της προσφυγιάς. Στο πρόσωπο του «κυρ Στέλιου» τα προσφυγόπουλα από την Κύπρο βρήκαν μια ζεστή οικογενειακή αγκαλιά. Αυτός, από την πλευρά του, στα Κυπριόπουλα έβλεπε την ιστορία της δικής του προσφυγικής οικογένειας. Όταν τον γνώρισα, πριν από είκοσι χρόνια, μου μίλησε για τα δεφτέρια του με τα (αγύριστα) βερεσέδια των νεαρών συμπατριωτών μου. Χρόνια κατόπιν, κάποιοι από αυτούς τον επισκέπτονταν, ενώ άλλοι τον φιλοξένησαν στην Κύπρο, και του ανταπέδιδαν όσο γινόταν, την οφειλή και την ευγνωμοσύνη. Κι αυτός, έψαχνε κάθε βράδυ στην τηλεόρασή του το ΡΙΚ, για να μάθει τα νέα της Κύπρου και να πετύχει κάποιο πρόγραμμα στην κυπριακή διάλεκτο που τον ευχαριστούσε να την ακούει όσο και τα ποντιακά.

Ανάλογες ιστορίες σαν του κυρ Στέλιου, υπάρχουν χιλιάδες. Οι περισσότερες δεν πρόκειται να καταγραφούν ποτέ, αφού γίνονταν διακριτικά ή ανώνυμα. Μέσα στη λαίλαπα της καταστροφής και της επικράτησης των αισθημάτων εγκατάλειψης και προδοσίας, δεκάδες χιλιάδες ανώνυμοι Έλληνες, από την Ορεστιάδα μέχρι τα Επτάνησα και την Κρήτη, πρόσφεραν απλόχερα, από το υστέρημά τους, το περίσσευμα της καρδιάς τους στους πρόσφυγες της Κύπρου. Η συμπαράσταση αυτή δεν έλυνε, βεβαίως, τα τεράστια προβλήματα της προσφυγιάς, ούτε εξαφάνιζε τον πόνο, όμως, λειτούργησε λυτρωτικά, όπως το στοργικό χέρι που απλώνεται για να στηρίξει τον συνάνθρωπο στη συμφορά του. Ειδικά τον πρώτο μεταπολεμικό χειμώνα, του 1974-1975, εκατοντάδες Κυπριόπουλα φιλοξενήθηκαν στην Ελλάδα, και γνώρισαν τη δύσκολη καθημερινότητα ενός οικοτροφείου: Στη Φλώρινα, την Καβάλα, το Αγρίνιο, το Μεσολόγγι, στον Πύργο, στην Αγριά, στις Σπέτσες, στο Παπάφειο της Θεσσαλονίκης και αλλού. Οι περισσότεροι όχι απλώς άντεξαν, αλλά είναι σήμερα επίλεκτα μέλη της κυπριακής κοινωνίας.

Όλους αυτούς, τους απλούς και ανώνυμους, στην Κύπρο, στην Ελλάδα και όπου αλλού στον κόσμο, που στάθηκαν δίπλα στους πρόσφυγες και στα άλλα τραγικά θύματα της τουρκικής εισβολής του 1974 τους θυμόμαστε σήμερα, σαράντα χρόνια μετά, με αισθήματα ευγνωμοσύνης. Εξάλλου, από τις σκληρές ώρες της προσφυγιάς ή της ισοπεδωτικής αναμονής στην ουρά, με την προσφυγική ταυτότητα στο χέρι, της διανομής της τροφής και του μεταχειρισμένου ρουχισμού, ή του χειμώνα στο αντίσκηνο και στα παραπήγματα, οι εικόνες της ειλικρινούς ανθρώπινης συμπαράστασης είναι ανάμεσα στις λιγοστές αναμνήσεις εκείνων των πέτρινων χρόνων, που ανακαλούνται ευχάριστα στη μνήμη. Όπως, ακριβώς, και οι ανεξίτηλες εικόνες της πατρικής εστίας πριν από την τουρκική κατοχή.

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 19 Ιουλίου 2014