Με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το καλοκαίρι του 1974, η Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος και το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο κυκλοφόρησε το Ημερολόγιο του 2024, αφιερωμένο στο νησί μας.

Πρόκειται για ένα σκληρόδετο ημερολόγιο γραφείου – λεύκωμα, 156 σελίδων, που περιλαμβάνει 77 σπάνιες αφίσες από τη μοναδική Συλλογή Πολιτικών Αφισών του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, οι οποίες παρουσιάζουν τα τραγικά γεγονότα του καλοκαιριού του 1974 με έναν συγκλονιστικό εικαστικό τρόπο, εκπέμποντας ποικίλα μηνύματα και συμβολισμούς, καταγράφοντας παράλληλα το μέγεθος της πανελλήνιας συμπαράστασης στα θύματα της τουρκικής εισβολής και στην αγωνιζόμενη Κύπρο, στα πρώτα δύσκολα χρόνια μετά την εισβολή.

Το ημερολόγιο κυκλοφορεί σε επιμέλεια της Δήμητρας Κουκίου, που ήταν και η βασική ερευνήτρια για τον εντοπισμό και την επιλογή των αφισών. Περιλαμβάνει κείμενα των: Χαρίκλειας Γ. Δημακοπούλου, Πέτρου Παπαπολυβίου και Δήμητρας Κουκίου. Η επεξεργασία φωτογραφιών έγινε από τον Μάρκο Κουτσουλάφτη και τη Δώρα Μητσώνια, η οποία είχε και την ευθύνη της στοιχειοθεσίας και της σελιδοποίησης.

Το Ημερολόγιο διατίθεται από το Πωλητήριο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (ΕΙΜ), στην οδό Σταδίου και από το ηλεκτρονικό του κατάστημα.

Μια από τις πιο άγνωστες αφίσες που δημοσιεύονται στο Ημερολόγιο, από τη συλλογή του ΕΙΜ, συνδέει τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 με την κυπριακή τραγωδία του 1974.

Από τον πρόλογό μου στο Ημερολόγιο παραθέτω εδώ μερικά αποσπάσματα:

«(…) Σε μια ξεχωριστή πτυχή του αντίκτυπου της κυπριακής τραγωδίας και της πανελλήνιας συμπαράστασης στον λαό της Κύπρου και τον αγώνα του για ελευθερία και δικαιοσύνη είναι αφιερωμένη η παρούσα έκδοση του Ημερολογίου του 2024, επετειακού για τα πενήντα χρόνια από την τουρκική εισβολή.

Στην έκδοση ανθολογούνται από την πλούσια Συλλογή Αφισών του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, που έχει δημιουργηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελώντας  μια πολύτιμη πολύχρωμη εναλλακτική δεξαμενή πηγών για την πολιτική, πολιτισμική και καλλιτεχνική ιστορία της Ελλάδας, 77 συνολικά αφίσες που σχετίζονται με την τουρκική εισβολή και τις συνέπειές της. Ή, για να παραφράσουμε τη πασίγνωστη θρυλούμενη απάντηση του Πάμπλο Πικάσο προς τους αξιωματικούς της Γκεστάπο όταν τον ρώτησαν εάν αυτός είχε δημιουργήσει την «Γκερνίκα», τις αφίσες, ως έργο τέχνης, «δημιούργησε η τουρκική εισβολή». Γιατί εκτός από τις χρηστικές λειτουργίες τους όταν εκδόθηκαν, και πέρα από την ενημέρωση για εκδηλώσεις που συνδέονταν με τη συμπαράσταση στην Κύπρο, ή τα πολιτικά μηνύματά τους, ή την πρόκληση συγκίνησης και αλληλεγγύης προς τα θύματα της εισβολής, αρκετές ήταν έργα τέχνης επώνυμων καλλιτεχνών (Τάσσος, Παναγιώτης Γράββαλος, Άντης Ιωαννίδης, Τηλέμαχος Κάνθος, Ανδρέας Λαδόμματος, Λευτέρης Οικονόμου, Σπύρος Ορνεράκης, Σταματία Τριβουλίδου κ.ά.) ή μικρά γραφιστικά κομψοτεχνήματα ανώνυμων δημιουργών, που απεικονίζουν με ακρίβεια το κλίμα και τον παλμό της εποχής. Την ίδια ώρα, βέβαια, από τις πιο όμορφες και εκφραστικές αφίσες είναι αυτές που μεταφέρουν τα αισθήματα και τα βιώματα από την εισβολή όπως τα ζωγράφισαν τα χέρια και οι ψυχές των παιδιών. (…)

Οι αφίσες εκδίδονται από διαφορετικούς εκδότες και φορείς. Μια μεγάλη ομάδα, ειδικά των τελευταίων δεκαετιών, έχει εκδοθεί από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας, έναν κρατικό φορέα που καθηκόντως θυμάται και τιμά ετησίως την επέτειο της τουρκικής εισβολής. Από τις αφίσες που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα ή στην υπόλοιπη Ευρώπη οι εκδότες ποικίλλουν, από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών, μέχρι διαφορετικές φοιτητικές οργανώσεις. Αρκετές έχουν εκδοθεί από την «Πανελλήνια Επιτροπή Συμπαραστάσεως Κύπρου» (ΠΕΣΚ), η οποία συσπείρωσε στην Αθήνα άνδρες και γυναίκες που αγαπούσαν με πάθος την Κύπρο και αφιερώθηκαν ολόψυχα στην αλληλεγγύη προς τον κυπριακό Ελληνισμό, με τη συγκέντρωση και αποστολή τροφίμων, ειδών ρουχισμού και αντισκήνων για τους πρόσφυγες, την οργάνωση συσσιτίων, την προετοιμασία και κυκλοφορία εκδόσεων, τη διεξαγωγή εκθέσεων (τον Ιούλιο του 1976 οργανώθηκε στο κέντρο της Αθήνας «Έκθεση αφίσας και ντοκουμέντων», με τίτλο «Μαρτυρίες από την Κύπρο»). Στην ΠΕΣΚ είχαν πρωταγωνιστική ανάμειξη άνθρωποι του κύκλου του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου και της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, με πρώτο τον Ιωάννη Κ. Μαζαράκη-Αινιάν, συνεπή και ανιδιοτελή υπερασπιστή των δικαίων της Κύπρου, μέχρι τον θάνατό του (Φεβρουάριος 2021). Η συλλογή των αφισών που χρησιμοποιήθηκε για το παρόν ημερολόγιο είναι πρωτίστως προϊόν της αγάπης για την Κύπρο των ανθρώπων της ΠΕΣΚ. (…)

Για όσους από εμάς καταφύγαμε ως πρόσφυγες στην Ελλάδα και ζήσαμε εκεί τα πρώτα ή περισσότερα χρόνια της προσφυγιάς, η παρούσα έκδοση αποτελεί τη συνέχεια εκείνης της συγκλονιστικής καθολικής συμπαράστασης από τους απλούς ανθρώπους που ζήσαμε τον χειμώνα του 1974-1975. Με την ελπίδα της επιστροφής στις πατρικές εστίες να παραμένει ολοζώντανη.»

Είναι ένα Ημερολόγιο που αξίζει να βρίσκεται στο γραφείο και στη βιβλιοθήκη σας.