14 Αυγούστου σήμερα και 51η επέτειος της δεύτερης φάσης της τουρκικής εισβολής, όταν ο τουρκικός στρατός αναίτια και ανεμπόδιστα από τη διεθνή κοινότητα και τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής ολοκλήρωσε την κατάληψη μεγάλου μέρος του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατία που από τότε (Αύγουστος 1974) παραμένει υπό κατοχή.

Μια από τις πιο κρίσιμες πτυχές της δεύτερης φάσης της τουρκικής εισβολής, είναι η ελλαδική στάση: Η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, τρεις μόλις βδομάδες μετά την παράδοση της διακυβέρνησης από τους στρατηγούς στο περιθώριο της τουρκικής απόβασης στην Κύπρο και του χουντικού πραξικοπήματος αποφάσισε, σε μια από τις πιο δραματικές καμπές της σύγχρονης νεοελληνικής ιστορίας, ότι δεν μπορούσε να βοηθήσει την Κύπρο, σταθμίζοντας την κατάσταση στο εσωτερικό και τις ισορροπίες στον ελληνικό στρατό, αποφεύγοντας, ουσιαστικά, και τις οποιεσδήποτε πιθανότητες εμπλοκής σε έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο. Την απόφαση της κυβέρνησής του ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής στο διάγγελμά του, στις 10.00 το βράδυ του 15Αύγουστου του 1974. Την ώρα που η τουρκική προέλαση συνεχιζόταν προς την Αμμόχωστο και προς τα δυτικά του νησιού, είπε τα εξής, για την ελληνική αδυναμία συμπαράστασης στην Κύπρο: “Η ένοπλος αντιμετώπισις των Τούρκων εις την Κύπρον καθίστατο αδύνατος και λόγω αποστάσεως και λόγω των γνωστών τετελεσμένων γεγονότων. Και δεν ήτο δυνατόν να επιχειρηθή χωρίς τον κίνδυνον εξασθενήσεως της αμύνης αυτής ταύτης της Ελλάδος.”

Στη δημόσια ιστορία του Κυπριακού η πιο πάνω στάση καταγράφηκε με τη φράση “η Κύπρος κείται μακράν”, που αποδόθηκε έκτοτε στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, χωρίς ωστόσο μέχρι σήμερα να επιβεβαιωθεί τόσο η πατρότητά της όσο και αν ειπώθηκε ποτέ ακριβώς έτσι. Ούτως ή άλλως, αυτό που μένει μέχρι σήμερα στην Κύπρο είναι η κατοχή…

Πριν από μερικές μέρες, διαβάζοντας την υπό υποστήριξη διδακτορική διατριβή της φοιτήτριάς μου Μ.Κ. για το εθνικό κίνημα στην Κύπρο τον 19ο αιώνα, έπεσα με έκπληξη σε ένα κείμενο του Ευθύφρονος του 1855 που γράφοντας για το νησί μας και το πολιτικό του μέλλον χρησιμοποιεί τη φράση “η Κύπρος κείται μακράν”, απαντώντας, μάλιστα, ότι “τούτο δεν πειράζει”! Ποιος ήταν ο “Ευθύφρων”; Ήταν το κύριο φιλολογικό ψευδώνυμο του Σμυρνιού λόγιου και δημοσιογράφου Ικέσιου Γ. Λάτρη (1799-1881), που σπούδασε στο Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης (έχοντας αρκετούς Κύπριους συμμαθητές), πολέμησε στην Ελληνική Επανάσταση, ανέλαβε διοικητικές θέσεις στην επαναστατημένη Ελλάδα και στο ελεύθερο κράτος, υποστήριξε τους “ετερόχθονες” Έλληνες στη δεκαετία του 1840 και εκλέχθηκε πληρεξούσιος της Σμύρνης στην Εθνοσυνέλευση του 1862-1864. Ο Λάτρης ήταν, θα λέγαμε, από τους “θεωρητικούς” της Μεγάλης Ιδέας, και η σημασία του έργου και της ιδεολογίας του ήταν ότι προερχόταν από τον “έξω Ελληνισμό”, επομένως δεν είχε οποιοδήποτε μικροκομματικό κίνητρο. Όπως ήταν λογικό για το βιογραφικό και τη μικρασιατική του καταγωγή, η Κύπρος κατέχει σημαντική θέση στο έργο του.

Το 1855, λοιπόν, στην εποχή του Κριμαϊκού πολέμου, υπογράφοντας ως Ευθύφρων, εξέδωσε στην Ερμούπολη το βιβλίο “Πανελληνίς. Πόνημα στιχηρόν περί του ελληνικού γένους και της Ελλάδος και του νυν πολέμου μετά προλεγομένων και σημειώσεων”. Εκεί, στα εκτενή προλεγόμενα, στη σελίδα λζ΄, αναφέρει και τα εξής για την Κύπρο, με την ορθογραφία της εποχής:

“Τις Χριστιανός, ή Μουσουλμάνος αρνείται, αν έχη σώας τας φρένας, ότι κατά τον αιώνα τούτον, Κράτος Ελληνικόν, συνιστώμενον μετά τοσαύτους αγώνας Ελλήνων και Φιλελλήνων εν Αθήναις, έξω της Θράκης και της Μικρασίας, στερείται αδίκως και παραλόγως Κρήτην, Θεσσαλίαν, Ήπειρον, Όλυμπον, Λήμνον, Νέαν (Αγιοστράτην), Ψαρρά, Κάσον, Κάρπαθον, Κύπρον και άλλους τόπους, ή νήσους, κατοικουμένους ανέκαθεν υπό των Ελλήνων μόνον; Αν η Κύπρος κήται μακράν οπωσούν του Αιγαίου, τούτο δεν πειράζει, διότι απέχει ουκ ολίγον και από της Μικρασίας και της Συρίας, ούσα μεγίστη των Ελληνίδων νήσων, χρησιμωτάτη προς την Ελληνικήν εμπορίαν και  ναυτιλίαν, οπότε το Ελληνικόν Βασίλειον εγκαθιδρύεται υπό των Χριστιανικών Δυνάμεων, ως τάχα εμπορικόν και ναυτικόν, μενούσης της Τουρκίας ως Δυνάμεως υπερτέρας κατά γην.” (η υπογράμμιση δική μου)

Θα μπορούσαν να γραφούν πολλά για τα τόσα που έχουν αλλάξει στα 170 χρόνια που μεσολάβησαν από το κείμενο του Λάτρη. Το καίριο ερώτημα, όμως, παραμένει: Πόσο “μακράν κείται η Κύπρος” και πόσο “πειράζει”, τελικώς η “απόστασις”…;

Το απόσπασμα από την “Πανελληνίδα” του “Ευθύφρονος”