Έφυγε χτες από τη ζωή, στην προσφυγιά, ένας ακόμη από τους παλιούς μας καθηγητές στο Γυμνάσιο Λαπήθου, ο Γιάννης Αθανασόπουλος, από τους πιο σπουδαίους φιλόλογους που υπηρέτησαν στο σχολείο και γείτονάς μας για αρκετά από τα παιδικά μου χρόνια, στην ενορία του Αποστόλου Λουκά. Ο Γιάννης Αθανασόπουλος σύζυγος της Λαπηθιώτισσας φιλολόγου Μαρούλας και πατέρας της Χριστίνας και της Δέσποινας, αφήνει πίσω του εγγόνια και δισέγγονα που τα υπεραγαπούσε, καταλείπει στους χιλιάδες μαθητές και μαθήτριές του στην Κύπρο και στην Ελλάδα αγαθή μνήμη ενός εξαιρετικού εκπαιδευτικού, αλλά και συγγραφικό έργο, τόσο φιλολογικό όσο και αυτοβιογραφικό. Στο δεύτερο περιλαμβάνονται τα βιβλία του για τη Λάπηθο, «Ιστορίες του Πενταδάκτυλου» (Λευκωσία 2001) και το «Μια ζωή αναμνήσεις» (Λευκωσία 2021, σε επιμέλεια της θυγατέρας του, Δέσποινας Αθανασοπούλου).

Το δεύτερο βιβλίο του Γιάννη Αθανασόπουλου είχα την τιμή να το προλογίσω. Αντί άλλου αποχαιρετισμού αναδημοσιεύω τον Πρόλογό μου εδώ, μαζί με τα θερμά μου συλλυπητήρια στη σύζυγό του και στην οικογένειά του.

«Στα παιδικά μου χρόνια, τη δεκαετία του 1960, σε μια καταπράσινη γειτονιά, στο κέντρο της Λαπήθου, στην οδό Ελλάδος, πολύ κοντά στο αγγειοπλαστείο του  Αριστοφάνη, σε ένα περιβάλλον πλημμυρισμένο από χρώματα και μυρωδιές της γης και των περβολιών, ευτύχησα να μεγαλώσω ανάμεσα σε ξεχωριστούς ανθρώπους, καλοσυνάτους και καλόκαρδους γείτονες. Ανάμεσά τους, για μερικά χρόνια, στο ισόγειο του διώροφου σπιτιού απέναντι από το πατρικό μου, νοίκιαζαν οι φιλόλογοι, καθηγητές στο Ελληνικό Γυμνάσιο Λαπήθου, Γιάννης και Μαρούλα Αθανασοπούλου. Στη γειτονιά μας έζησαν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους και τα παιδιά τους, η Χριστίνα, ο Κωστάκης και η Δέσποινα, μέχρι που η οικογένεια Αθανασοπούλου μετακόμισε στο δικό της σπίτι, που κτιζόταν κοντά στη θάλασσα, λίγα χρόνια πριν από την τουρκική εισβολή. Συγχωριανή μας η Μαρούλα, «ερωτικός μετανάστης» ο Γιάννης, από την Ελλάδα, σημάδεψαν με το πέρασμά τους όχι μόνο τη γειτονιά μας, αλλά και την εκπαίδευση της περιοχής, τα γυμνασιακά μας χρόνια, την κοινωνική ζωή και τις συλλογικές δραστηριότητες της Λαπήθου στα πρώτα βήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Σήμερα [το κείμενο γράφτηκε το 2021], πενηνταπέντε περίπου χρόνια από τότε που πρωτογνώρισα τον Γιάννη Αθανασόπουλο, και σαραντάεξι χρόνια ύστερα από την προσφυγιά του 1974, έχω τη μεγάλη τιμή να προλογίζω το καινούριο του βιβλίο, και η συγκίνηση καλύπτει τις τόσες πολλές παιδικές αναμνήσεις. Ο Γιάννης Αθανασόπουλος καταγράφει στο παρόν βιβλίο ένα μικρό τμήμα από τα τόσα «πολλά που κέρδισε στον δρόμο», από τις εμπειρίες και τις αναμνήσεις μιας μακράς ζωής, που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1937 στην Παλιά Κοκκινιά, στον Πειραιά. Μοναχοπαίδι των γονιών του, με καταγωγή και ρίζες στην Πελοπόννησο, στην Εύβοια και στη Μυτιλήνη, ο Γιάννης Αθανασόπουλος γνώρισε στα δικά του παιδικά χρόνια τον Πόλεμο, την ξένη Κατοχή, την πείνα, τους βομβαρδισμούς, συμμαχικούς και αξονικούς, και την αδελφοσφαγή του Εμφυλίου. Και τον αγώνα για επιβίωση ενός ολόκληρου λαού που πλήρωσε τόσο ακριβά τους δύο παγκοσμίους πολέμους του περασμένου αιώνα.  Περιγράφει με ενάργεια και έκδηλη νοσταλγία τα πρώτα χρόνια της ζωής του, στη δική του μαγική γειτονιά, στη Νίκαια του Πειραιά, τις αναμνήσεις από τον παλλαϊκό ενθουσιασμό για τις νίκες εναντίον των Ιταλών, το 1940, αλλά και τα μαύρα χρόνια της γερμανικής κατοχής, με τις απαγορεύσεις και τη σκληρότητα των κατακτητών, τα συσσίτια, το «μπλόκο», τα αθώα θύματα και τις μαζικές εκτελέσεις. Και καταγράφει λεπτομέρειες από τα ανέμελα παιδικά παιχνίδια, τα μαθητικά χρόνια, την απελευθέρωση, τα χρόνια της ανοικοδόμησης, τα επαγγέλματα και την καθημερινότητα της γειτονιάς του, τα πρώτα περιπετειώδη ταξίδια στη Λέσβο, το νησί που είχε γεννηθεί η μητέρα του, με καΐκι, αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Αναμνήσεις άλλοτε πικρές, από τη φρίκη του πολέμου και του εμφύλιου σπαραγμού και οι περισσότερες ευχάριστες, από έναν κόσμο εντελώς διαφορετικό από τον σημερινό. Στα επόμενα χρόνια, στη δεκαετία του 1950 επιβεβαιώθηκε η κλίση του στα γράμματα (και στη μουσική), και φοίτησε με εξαιρετικές επιδόσεις στην Ιονίδειο Σχολή του Πειραιά και τη Φιλοσοφική του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου πήρε το πτυχίο του το 1959, εν μέσω οικογενειακών οικονομικών περιπετειών και αλλεπάλληλων μετακομίσεων. Η δεκαετία του 1960 έφερε την κατάταξη στον στρατό, την επιλογή του ως αξιωματικού και την υπηρεσία του σε στρατόπεδα από την Κρήτη μέχρι τη Μακεδονία, κυρίως στην Καβάλα. Ήταν και η εποχή που επισημοποίησε τη σχέση του με την Κύπρια συμφοιτήτριά του Μαρούλα, από τη Λάπηθο, τη γυναίκα της ζωής του. Την ακολούθησε στην Κύπρο, και αφού πρώτα δούλεψε στο Γυμνάσιο Ριζοκαρπάσου μετατέθηκε στη Λάπηθο, όπου έγιναν και οι γάμοι του με τη Μαρούλα τον  Μάιο του 1965.

Ο Γιάννης Αθανασόπουλος διασώζει στο βιβλίο του μνήμες από τις περιπέτειες του βίου του στη Λάπηθο, γραμμένες με χιούμορ και νοσταλγία, από τα κατορθώματά του στο ψάρεμα μέχρι τα παθήματά του στις απόπειρες αγοράς γης. Τη ζωή στο Γυμνάσιο Λαπήθου, τις δημοσιεύσεις του, τον ρόλο του στην αναβίωση του ΑΠΟΛ, του αθλητικού και πολιτιστικού σωματείο της κωμόπολης, τη συμμετοχή του στην επιτροπή έκδοσης του περιοδικού «Χρονικά της Λαπήθου», με ψυχή τον συγχωριανό μας ιστορικό, Κώστα Π. Κύρρη, τις πετυχημένες και πρωτοποριακές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις που οργάνωσε. Μετά την τουρκική εισβολή και την προσφυγιά, η οικογένεια Αθανασόπουλου εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, όπου ο συγγραφέας υπηρέτησε στην εκπαίδευση για άλλες δύο δεκαετίες, σε Γυμνάσια και Λύκεια στον Ταύρο, στα Βριλήσσια, στο Λαύριο, και στην Πρότυπη Σχολή Αναβρύτων. Και από αυτή την περίοδο οι εμπειρίες του είναι ευχάριστες αλλά και δυσάρεστες: οι πρώτες αφορούν το παιδαγωγικό και διδακτικό του έργο, την προσφορά γνώσης εντός και εκτός της σχολικής αίθουσας, την αναγνώρισή του από τις τοπικές κοινωνίες, το διακριτό αποτύπωμα που άφησε ως δάσκαλος όπου κι αν δίδαξε. Οι αρνητικές αναμνήσεις σχετίζονται με την αποδιοργάνωση των σχολείων στα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, τις επιπτώσεις των αλλεπάλληλων «μεταρρυθμίσεων» που απορύθμισαν τα σχολεία και τα αναλυτικά προγράμματα, την εισβολή της κομματικοποίησης στην εκπαίδευση.

Αναμνήσεις που συμπληρώνουν το προηγούμενο συγγραφικό έργο του Γιάννη Αθανασόπουλου και συνθέτουν όσα διαμόρφωσαν τη ζωή ενός δεινού κλασσικού  φιλόλογου και χαρισματικού εκπαιδευτικού, ευαίσθητου ποιητή, φιλοπάτριδος κοινωνικού εργάτη με σημαντική προσφορά στην πατρίδα, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, άριστου οικογενειάρχη, με εγγόνια και δισέγγονα σήμερα. Και ξεχωριστές σελίδες για την κοινωνική και εκπαιδευτική ιστορία της Λαπήθου, που συντηρούν τις μνήμες και αποτελούν πολύτιμη κληρονομιά από το καρποφόρο πέρασμα του συγγραφέα από την αγαπημένη κωμόπολη της επαρχίας Κερύνειας και το Ελληνικό Γυμνάσιο Λαπήθου κατά το 1963-1974. Τον ευχαριστούμε και περηφανευόμαστε για τον παλαιό καλό μας γείτονα στην οδό Ελλάδος.»

Καλό ταξίδι κύριε Γιάννη! Και καλή αντάμωση στη Λάπηθο!

Οι τελειόφοιτοι/ες ενός Τμήματος Κλασικού του 1973, του Ελληνικού Γυμνασίου Λαπήθου. Ο Ιω. Αθανασόπουλος καθήμενος, τρίτος από αριστερά. Δεξιά του ο τότε γυμνασιάρχης Χατζημιχαήλ. και δεξιότερα οι αείμνηστοι Γιώργος Πολυχρονίου, Μίκης Σιακαλλής, Στέλλα Παναγίδου κ.α. Ένα χρόνο αργότερα, οι απόφοιτοι του 1973 κλήθηκαν να αποκρούσουν την τουρκική εισβολή, ως στρατιώτες της Εθνικής Φρουράς