Κυκλοφόρησε πριν από μερικές βδομάδες στη Θεσσαλονίκη, από τις εκδόσεις Κυριακίδη, το Ημερολόγιο Κύπρος, 1974-2024. Το Ημερολόγιο αποτελεί συνέκδοση του Ιστορικού Αρχείου Προσφυγικού Ελληνισμού (ΙΑΠΕ) του Δήμου Καλαμαριάς και του Προξενείου της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη. Η έρευνα, επεξεργασία και επιμέλεια της έκδοσης ανήκει στη Μαρία Καζαντζίδου και στον Γιώργο Μαυρουδή. Της έκδοσης προτάσσεται χαιρετισμός του Πρόξενου της Κύπρου στη Θεσσαλονίκη, Κωνσταντίνου Πολυκάρπου και δικός μου πρόλογος. Ο Δήμος Καλαμαριάς, ένας από τους μεγαλύτερους προσφυγικούς δήμους στην Ελλάδα, όπως είναι γνωστό διατηρεί και συντηρεί διαχρονικά πολύχρονους και ποικίλους στέρεους δεσμούς με την Κύπρο.

Στην έκδοση ανθολογούνται από ένα μεγάλο αρχείο προφορικών μαρτυριών που έχει συλλέξει συστηματικά τα τελευταία χρόνια η Μαρία Καζαντζίδου, ιστορικός – ερευνήτρια στο ΙΑΠΕ, και παλιά μεταπτυχιακή μου φοιτήτρια (η διπλωματική της εργασία με θέμα «Η συμπαράσταση της Θεσσαλονίκης και η φιλοξενία Κυπρίων μαθητών σε εκπαιδευτικά ιδρύματα της πόλης 1974-1976» εγκρίθηκε από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Επιστήμες της Αγωγής: Δημόσιες χρήσεις της Ιστορίας και της Τοπικής Ιστορίας» στο Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Παιδαγωγικής Σχολής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας), αποσπάσματα αφηγήσεων από Κύπριους πρόσφυγες, από «ανθρώπους που ήταν κι αυτοί στον πόλεμο τοξότες», από θύματα και αυτόπτες μάρτυρες φρικτών εγκλημάτων πολέμου και ομαδικών εκτελέσεων, από εγκλωβισμένους και αιχμαλώτους. Οι μαρτυρίες παρατίθενται στην προφορική μορφή τους, από το ποτάμι της μνήμης που δεν λέει να σταματήσει να κυλά και να στάζει οδύνη για τα μαρτύρια, για την απώλεια αγαπημένων προσώπων και συμπολεμιστών, για τον βίαιο ξεριζωμό από τις πατρικές ρίζες. Αναδεικνύεται έτσι η «μικροοπτική» του πολέμου και των συνεπειών του, άμεσων και μακροχρόνιων, όπως τις βίωσαν και τις βιώνουν, εδώ και πέντε δεκαετίες, οι απλοί άνθρωποι της μεγαλονήσου της Ανατολικής Μεσογείου, νεαροί τότε στρατιώτες και κυρίως οι άμαχοι, γυναίκες, γέροντες και παιδιά. Παράλληλα, στις σελίδες του επετειακού ημερολογίου αναδεικνύονται περιστατικά ανθρωπιάς, αδελφικής, άδολης και ολόψυχης συμπαράστασης στα θύματα της τουρκικής εισβολής και ειδικά στους ξεριζωμένους πρόσφυγες. Είναι περιστατικά που εκφράζουν το τεράστιο πανελλήνιο κύμα αλληλεγγύης προς τους Κύπριους πρόσφυγες, είτε ως αποτέλεσμα κρατικής αρωγής, από τις δημοκρατικές κυβερνήσεις που ανέλαβαν την εξουσία μετά την πτώση της επτάχρονης δικτατορίας, της τόσο καταστροφικής για την Ελλάδα, κυρίως όμως για την Κύπρο, είτε ως συλλογικές προσπάθειες αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας, τροφίμων και ειδών ρουχισμού από φορείς, σωματεία και φιλανθρωπικές οργανώσεις, είτε με τη φιλοξενία στην Ελλάδα εκατοντάδων μικρών Κυπριόπουλων, αγοριών και κοριτσιών σε σχολεία, οικοτροφεία και ιδρύματα στα χαλεπά χρόνια που ακολούθησαν το 1974.

Από τις μαρτυρίες που έχει συλλέξει η Μαρία Καζαντζίδου και δημοσιεύονται στο Ημερολόγιο αναδημοσιεύω εδώ ένα πολύ μικρό απόσπασμα από μια ενδεικτική αφήγηση ενός προσφυγόπουλου που φιλοξενήθηκε σε Οικοτροφείο της Θεσσαλονίκης τον χειμώνα του 1974-1975.

«Όταν ήμασταν στο Δασάκι Άχνας, ερχόταν βοήθειες από την Ελλάδα σε ρουχισμό, σε φαγιά και τέτοια. Και σ’ ένα δέμα, σ’ ένα σακάκι που πήρα, βρήκα μέσα μια διεύθυνση. Ήταν αυτός που τα έστειλε. Ήταν μια κυρία από τον Ακροπόταμο Παγγαίου Καβάλας. Και της απάντησα και την ευχαρίστησα για το σακάκι που έστειλε και μου ‘γραφε: «Ό,τι καιρός και να ρθει θα συναντηθούμε.» Κι όταν πήγα στην Ελλάδα μετά, στη Θεσσαλονίκη, πήγα μια μέρα με το λεωφορείο και την βρήκα. Και μετά, ξαναπήγα Χριστούγεννα, Πάσχα όσο ήμουν Ελλάδα. Και κρατούμεν επικοινωνία μέχρι σήμερα. Με αγαπάει σαν παιδίν της και αυτή δεν είναι πολύ μεγάλη. Εγώ ήμουνα δεκαέξι κι αυτή ήταν τριάντα χρονών. Με τον άντρα της και τα δύο παιδιά της.»

Το εξώφυλλο του Ημερολογίου