Εγκαινιάστηκε προχθές Παρασκευή, 17 Νοεμβρίου 2023, από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη, στην Αίθουσα Προσωρινών Εκθέσεων στο ισόγειο της Λεβεντείου Πινακοθήκης, στη Λευκωσία, η μνημειακή επετειακή έκθεση “Από τη Μικρά Ασία στην Κύπρο: Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία». Η έκθεση συνδιοργανώνεται από το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών με τη Λεβέντειο Πινακοθήκη. Ουσιαστικά φιλοξενείται στην Κύπρο μέρος της έκθεσης “Μικρά Ασία: Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία, που συνδιοργανώθηκε από το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών στην Αθήνα (Μουσείο Μπενάκη, στην Πειραιώς). Η έκθεση έχει εμπλουτιστεί με κειμήλια και μαρτυρίες από τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο.

Περισσότερα από 500 εκθέματα και φωτογραφίες αφηγούνται και ζωντανεύουν την ακμή του Ελληνισμού πριν από τους διωγμούς, τη δραματική περίοδο 1919-1923, καθώς και την εγκατάσταση και την ενσωμάτωση των προσφύγων στην Κύπρο. Οι ενότητες των πυκνών εκθεμάτων αφορούν την περίοδο των Νεοτουρκικών διωγμών, την εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και των Συνθηκών Ειρήνης, την ελληνική απόβαση στη Σμύρνη και τη Μικρασιατική Εκστρατεία, την Καταστροφή του 1922 και την Έξοδο των προσφύγων. Η τρίτη και τελευταία ενότητα της έκθεσης εστιάζει στην εγκατάσταση και στην ενσωμάτωση των ανέστιων και εξαθλιωμένων προσφύγων στη βρετανοκρατούμενη Κύπρο. Γεωγραφικά, ο επισκέπτης της Έκθεσης ξεκινά το ταξίδι από την ακμή του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια, προχωρά στην Καππαδοκία και στις νότιες επαρχίες, συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο για να επιστρέψει προς τα δυτικά, γύρω από την Κωνσταντινούπολη, και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη.

Εκτίθενται εικόνες, σπάνια εκκλησιαστικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, προσωπικά αντικείμενα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, έντυπα, επιστολές, κάρτες και πολλά άλλα τεκμήρια. Τη μουσειακή αφήγηση συμπληρώνουν αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες και μνήμες, ζωντανεύοντας τις εικόνες και τα «σιωπηλά» αντικείμενα. Για την Έκθεση παραχώρησαν πολύτιμα κειμήλια και τεκμήρια το Μουσείο Μπενάκη, το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, εκκλησιαστικά ιδρύματα, σύλλογοι και ιδιώτες, απόγονοι Μικρασιατών ή συλλέκτες, από την Ελλάδα και την Κύπρο.

Την έκθεση επιμελούνται η Εβίτα Αράπογλου, Επιμελήτρια της Ελληνικής Συλλογής της Λεβεντείου Πινακοθήκης και η Δέσποινα Χριστοφίδου, Βοηθός Επιμελήτρια της Λεβεντείου Πινακοθήκης.

Διάρκεια έκθεσης: 18 Νοεμβρίου 2023 – 3 Μαρτίου 2024. Είναι μια πανέμορφη, πολυθεματική και ενδιαφέρουσα Έκθεση που δεν πρέπει να χάσετε!

Παράλληλα, κυκλοφόρησε και ο Κατάλογος της Έκθεσης, στα ελληνικά και αγγλικά, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Στον τόμο περιλαμβάνεται και το άρθρο μου “”Η Μικρασιατική Καταστροφή και η Κύπρος”.

Οι χάρες της Σμύρνης στα τέλη του 19ου αιώνα

Αποσπώ από τον Κατάλογο της Έκθεσης ένα απόσπασμα επιστολής της 18ης Νοεμβρίου 1890 (σαν χθες πριν 133 χρόνια…) από τη Σμύρνη του Λεμεσιανού, νεαρού τότε, Σίμου Μενάρδου (1871-1933), κατόπιν διαπρεπούς φιλόλογου, νομικού και ακαδημαϊκού, προς τη μητέρα του στη Λεμεσό, καθ’ οδόν (διά θαλάσσης) προς τον Πειραιά για τη συνέχιση των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Γράφει με ενθουσιασμό και χιούμορ εκφράζοντας τον κυπριακό θαυμασμό για την ωραιότητα των γυναικών της Σμύρνης (Πρόκειται ανέκδοτη επιστολή από το προσωπικό μου Αρχείο):

“Τι λούσο, τι κομψότης, τι χάρις! Αλλά προ πάντων τι ωραιότης, τι γλυκάδα, τι μάτια, τι γέλοια, τι νάζια! Σας είπα παραπάνω ότι δεν έχασα τίποτε στη Σμύρνην, αλλά πράγματι παρ’ ολίγον να χάσω την καρδιά μου, κι’ έχασα κυριολεκτικώς τον νου μου! 15-20 χιλιάδες ψυχές περπατούν, αλλά τουλάχιστον 10 χιλιάδες είναι ισάριθμοι διαβόλοι, που αρπάζουν τας καρδίας, ή καλλίτερα άγγελοι, ελεούντες τους θεωμένους δι’ ωραίων μειδιαμάτων και γελώντων βλεμμάτων. Τι κόσμος (είπα καθ’ εμαυτόν) μια μάμμα και μια χάσκα! 10.000 ωραίες σήμερα και χθες ούτε μία άσχημη να περάσωμε την ώρα”

(Η σχεδόν άγνωστη σήμερα κυπριακή ιδιωματική έκφραση “μια μάμμα και μια χάσκα” αποτυπώνει τον απόλυτο θαυμασμό, δηλ. από τη μια “να τρως”, να απολαμβάνεις, και από την άλλη να χάσκεις, να μένεις με ανοικτό το στόμα…)