Σε πρόσφατο ταξίδι μου στο Άγιο Όρος είχα την ευτυχία να δω από κοντά και να φωτογραφίσω τις τοιχογραφίες του προστώου της Μονής Βατοπαιδίου, στην είσοδο του μοναστηριού, που μαρτυρούν το πέρασμα στον 19^ο αιώνα ενός λόγιου Κύπριου μοναχού, ξεχασμένου σήμερα στην πατρίδα μας,  από τις πιο σημαντικές αθωνικές προσωπικότητες στην εποχή του.

Ο λόγος για τον Ιωαννίκιο Βατοπαιδινό, από τον Πεδουλά, που απεβίωσε στο Άγιο Όρος το 1871. Έχω γράψει για αυτόν στο πρόσφατο βιβλίο μου «Πτυχές και διαθλάσεις του κυπριακού 1821. Πρόσωπα, σχέδια και σκιές» (Λευκωσία: εκδόσεις Ρίζες, 2022) και στο κεφάλαιο «Ο «κυπριακός κύκλος» της Ακαδημίας των Κυδωνιών και του Φιλολογικού Γυμνασίου Σμύρνης στην προεπαναστατική περίοδο (1815-1820)», φέρνοντας νέα στοιχεία που συμπληρώνουν τη μέχρι τώρα βιβλιογραφία, στην οποία ξεχωρίζουν τα Κ. Κοκκινόφτας, «Ο Κύπριος αρχιμανδρίτης Ιωαννίκιος Βατοπεδινός», Απόστολος Βαρνάβας, ΝΖ΄, τεύχ. 9 (Σεπτέμβριος 1996), σσ. 391-395 και π. Δημήτριος Στρατής, Αρχειακά έγγραφα Ιωαννικίου Βατοπαιδινού του Κυπρίου (± 1871), Άγιον Όρος 2005. 

Ο Ιωαννίκιος στα χρόνια της αρχιεπισκοπείας του Κυπριανού στην Κύπρο, στις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης, σπούδασε ως διάκονος στις Κυδωνίες και στο Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης, στο διάστημα 1815-1819. Εκεί υπογράφει και αναφέρεται ως Κύπριος και όχι ως Βατοπαιδινός, επομένως η μετάβασή του στον Άθωνα πιστεύω θα έγινε μετά τις σπουδές του (στο Βατοπαίδι μόναζε ο θείος του, ιερομόναχος Θεοδώρητος).  Η μόρφωσή του και η θέση της Μονής Βατοπαιδίου στη μοναστική πολιτεία, του επέτρεψαν γρήγορα να ξεχωρίσει και στα αμέσως επόμενα χρόνια (1821-1832) άσκησε με επιτυχία τα καθήκοντα του «γραμματέως του Κοινού», στη δύσκολη και για το Άγιο Όρος περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Πολλά χρόνια αργότερα (μετά το 1858) διετέλεσε και «πρωτεπίτροπος» της Κοινότητας. Ενδιάμεσα, στάλθηκε από το μοναστήρι του στο Βουκουρέστι, το 1833 και, ως αρχιμανδρίτης πια, στο Ιάσιο, το 1835-1836. Το 1833, συνάντησε στο Βουκουρέστι και συνέδραμε τον παλιό του δάσκαλο στις Κυδωνίες, Θεόφιλο Καΐρη, που επισκέφθηκε τις Ηγεμονίες για εράνους για το Ορφανοτροφείο που σκόπευε να ιδρύσει.

Από το 1846 μέχρι το 1858 ήταν επόπτης των βατοπαιδινών κτημάτων στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες με έδρα το Κισνόβι, τη σημερινή πρωτεύουσα της Μολδαβίας, πόλη με ιδιαίτερη σημασία για τα αγιορείτικα κτήματα στη Βεσσαραβία και για την ιστορία της Φιλικής Εταιρείας. Για τα χρόνια που έζησε στις Ηγεμονίες έχει εκδοθεί η πλούσια αλληλογραφία του, από τον π. Δημήτριο Στρατή, που αναφέρθηκε πιο πάνω. Επέστρεψε στο Άγιο Όρος και στο Βατοπαίδι το 1858, τη χρονιά που ολοκληρώθηκε η πλούσια και όμορφη αγιογράφηση (όπου ξεχωρίζουν και οι μορφές των σοφών Αριστοτέλους, Πλάτωνος, Σοφοκλή, κ.ά.) και ο εξωραϊσμός του προστώου της Μονής με δαπάνες του. Παράλληλα, ο Κύπριος μοναχός δώρισε χρήματα και εξήντα τόμους βιβλίων και στην Ελληνική Σχολή Λευκωσίας το 1860, στην εποχή αναδιοργάνωσής της επί Μακαρίου Α΄ (1859-1865), ενώ απέστειλε αφιερώματα και στον κεντρικό ναό της γενέτειράς του, στον Πεδουλά.

Στο Βατοπαίδι σώζονται μέχρι σήμερα προσωπικά του αντικείμενα, η σφραγίδα και βιβλία του. Τη δωρεά του στη Μονή υποδεικνύει μια καλλιγραφημένη και άριστα διατηρημένη μέχρι τις μέρες μας αφιερωματική επιγραφή του 1858, στην κεντρική (και μόνη) είσοδο της Μονής. Εκεί ο υποψιασμένος προσκυνητής, και δη ο Κύπριος, διαβάζει με συγκίνηση:

τις ο κτίτωρ, και φιλοΐστωρ του θόλου τούτου, ον φαιδρώς τ’ αγλαώς τε κατεκόσμησε λίαν εν σπουδή δαπάνη τε, συν πόθω διαπύρω.

Ιωαννίκιος εστί Ιθαγενής της Κύπρου∙ Αρχιμανδρίτης θ’ άμα της δε, ω φίλε ξένε.

κατά μήνα  Ιούνιον 1858

χειρ Νικηφόρου [αγιογράφου από την Ευρυτανία]