Το ερχόμενο Σάββατο, στις 18 Οκτωβρίου, στην Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Κύπρου το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας οργανώνει επιστημονική ημερίδα με τίτλο «Από την ιστορία του ελληνικού εντύπου και της τυπογραφίας: Οι άνθρωποι, τα τυπογραφεία, τα βιβλία». Είναι μια ευκαιρία συζήτησης και παρουσίασης στο κυπριακό κοινό άγνωστων πτυχών και όψεων της ιστορίας του εντύπου, της τυπογραφίας και των τυπογράφων / τυπεργατών.

Στην ημερίδα συμμετέχουν ειδικοί μελετητές από την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και νέοι ερευνητές ή μεταπτυχιακοί φοιτητές. Από τις ανακοινώσεις αναφέρουμε εδώ ορισμένες με καθαρά «κυπριακό» ενδιαφέρον, όπως για τα σχολικά βιβλία στην Αγγλοκρατία, για τις ποιητάρικες φυλλάδες, για τον τεχνικό εξοπλισμό των τυπογραφείων, για το «Εργατικό Εκδοτικό Το Άστρο» του ΚΚΚ, για τον «πόλεμο των φυλλαδίων» στον αγώνα της ΕΟΚΑ, για τους τυπογράφους του νησιού, τη διαδικασία έκδοσης, από τη δεκαετία του 1950, των δύο παλαιότερων, σήμερα, κυπριακών εφημερίδων, του «Φιλελεύθερου» και της «Χαραυγής», το «Κυβερνητικό Τυπογραφείο», κ.ο.κ.

Η καταλυτική σημασία της εφεύρεσης του Γουτεμβέργιου στην παγκόσμια ιστορία είναι προφανής, και αυτό δεν αφορά μόνο την παιδεία και τον πολιτισμό αλλά, κυρίως, την απελευθέρωση από τα δεσμά του σκότους, της αμάθειας και του δεσποτισμού. Στην Κύπρο το πρώτο τυπογραφείο, του πατέρα της κυπριακής δημοσιογραφίας, Θεόδουλου Κωνσταντινίδη, εγκαταστάθηκε με απελπιστική καθυστέρηση, το 1878. Δηλαδή 423 χρόνια ύστερα από την έκδοση της γουτεμβεργιανής Βίβλου και τέσσερις σχεδόν αιώνες ύστερα από την έκδοση του πρώτου ελληνικού βιβλίου.

Βιβλία, βέβαια, Κυπρίων συγγραφέων κυκλοφόρησαν και πριν από το 1878, με σημαντικότερο την «Ιστορία Χρονολογική της νήσου Κύπρου» του αρχιμανδρίτη Κυπριανού (Βενετία 1788). Παράλληλα, στις ελληνικές εκδόσεις του 18^ου και του 19^ου αιώνα εντοπίζονται δεκάδες Κύπριοι συνδρομητές, γεγονός που στοιχειοθετεί την ύπαρξη ενός μικρού αναγνωστικού κοινού, με συγκεκριμένα επαγγελματικά χαρακτηριστικά (κληρικοί, δάσκαλοι, έμποροι), ενώ είναι γνωστή η ύπαρξη και λιγοστών σημαντικών βιβλιοθηκών, δημόσιων και ιδιωτικών. Όμως αυτά δεν εξισώνουν την τεράστια πνευματική υστέρηση που σήμαινε για τη «μεγαλόνησο» Κύπρο και τους Κυπρίους η έλλειψη τυπογραφείου, και ενώ είχαν ήδη λειτουργήσει τυπογραφεία στην Αίγινα, στα Επτάνησα, στην Κρήτη (οι επαναστάτες του 1866-1869 είχαν κινητό τυπογραφείο στο βουνό), στη Σάμο, στη Σύρο, κ.ο.κ. Η έλλειψη αυτή επιβεβαιώνει την τραγική εγκατάλειψη της Κύπρου από την οθωμανική διοίκηση, ειδικά την εποχή της ύστερης οθωμανοκρατίας.

Η έλευση των Βρετανών και η ελευθεροτυπία επέτρεψαν την πλήρη αλλαγή του τοπίου και στις αρχές του 20ού αιώνα, ο πολλαπλασιασμός των εγγραμμάτων κατοίκων αλλά και τα κομματικά πάθη του «Αρχιεπισκοπικού ζητήματος» οδήγησαν σε εκδοτική έκρηξη, άνοδο της κυκλοφορίας των εφημερίδων και συνεχή δημιουργία νέων τυπογραφείων. Όμως τα πράγματα δεν ήταν πάντοτε αίσια. Σε πολλές περιόδους επενέβαινε το ψαλίδι του λογοκριτή στον Τύπο, το 1931 ο ποιητής Τεύκρος Ανθίας αφορίστηκε από την Ιερά Σύνοδο για το ποιητικό του έργο «Η Δευτέρα παρουσία», ενώ στην παλμερική δικτατορία, ως άλλη «Ιερά Εξέτασις», οι αποικιακές αρχές εξέδιδαν κατάλογο «Απαγορευμένων βιβλίων», με βιβλία που υποστήριζαν την ένωση με την Ελλάδα ή τον κομμουνισμό. Η ελευθερία της άποψης και η ανεμπόδιστη διακίνηση των ιδεών, δεν έχουν μακρά ιστορική παράδοση στην Κύπρο…

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 11 Οκτωβρίου 2014